Amerikaanse verkiezingen: wat staat er op het spel?

Door Koen Kersten op 10 oktober 2024, leestijd: 8 minuten

De Amerikaanse presidentsverkiezingen staan voor de deur. Met minder dan een maand te gaan is het afwachten of Donald Trump voor de tweede keer tot president wordt verkozen, of dat Kamala Harris de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten wordt.

In tijden van toenemende polarisatie en geopolitieke onrust, heeft de leider van de grootste economie ter wereld grote invloed op hoe belangrijke onderwerpen zoals de economie, internationale relaties, defensie en duurzaamheid worden aangepakt. De keuzes die de president maakt, bepalen niet alleen de koers van de Verenigde Staten, maar hebben ook invloed op de richting die de wereld (en dus ook de financiële markten) inslaat.

De uitkomst van de Amerikaanse verkiezingen zal hierdoor een bepalende factor zijn voor de komende jaren. Daarom houden we je de aankomende weken op de hoogte over de belangrijkste ontwikkelingen omtrent de verkiezingen. Want er staat een hoop op het spel.

In het kort:
  • De uitkomst van de Amerikaanse presidentsverkiezingen zal verstrekkende gevolgen voor zowel de VS als de rest van de wereld.
  • Beide kandidaten hebben hun eigen ideeën om het land op de beste manier verder te brengen. Er staat daarbij veel op het spel op het gebied van economie, samenwerking en geopolitieke relaties.
  • De uitkomst van de verkiezingen zal ook bepalend zijn voor het tempo van verduurzaming en de regulering van de technologiesector. De aanpak van de kandidaten verschilt sterk en hun winst zal daarmee de toekomstige richting van deze sectoren beïnvloeden.

Effect op de consument

De Amerikaanse consument speelt een cruciale rol in de wereldeconomie. De consumptie in de Verenigde Staten (VS) vormt een aanzienlijk deel van het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp). Dit betekent dat wanneer Amerikaanse consumenten blijven uitgeven, de economie draaiende blijft, wat ook wereldwijde gevolgen heeft. Voor politici zijn Amerikaanse consumenten dan ook van groot belang, vooral in verkiezingstijd.

Wat momenteel opvalt, is dat de Amerikaanse consument nog steeds relatief veel geld blijft uitgeven, ondanks eerdere verwachtingen van een recessie en zorgen over dalende uitgaven. De cijfers blijven beter dan verwacht. Zelfs nu de economie tekenen van afkoeling vertoont, blijft de consumptie op een stevig niveau. Als we dieper inzoomen op de Amerikaanse consumenten, zien we echter wel duidelijke verschillen tussen inkomensgroepen.

Het zijn vooral de lagere inkomens die het zwaar hebben. Hogere inflatie (waardoor producten duurder zijn geworden) en een minder gunstige arbeidsmarkt maken het voor deze groep lastiger om rond te komen. Een steeds groter wordende groep Amerikanen is daardoor voorzichtiger met hun uitgaven geworden en kiest kritischer waaraan ze hun geld besteden.

Een duidelijk voorbeeld van de kloof tussen hogere en lagere inkomens is te zien in de aandelenkoersen van twee bedrijven: Dollar General en Ferrari. Dollar General, een discountwinkel gericht op mensen met een lager inkomen, zag zijn aandelenkoers dalen na het aflopen van stimuleringsprogramma’s en de beperkte inkomensgroei die niet opwoog tegen de inflatie. Ferrari daarentegen, bekend om zijn luxe sportauto’s, zag zijn aandelenprijs stijgen, omdat de vraag naar dure producten onder de hogere inkomensgroepen sterk blijft.

Procentuele koerontwikkeling Dollar General & Ferrari

Het onderliggende verschil tussen inkomensgroepen verklaart ook een deel van de politieke retoriek in de aanloop naar de verkiezingen. Zowel de Republikeinen als de Democraten besteden veel aandacht aan de uitdagingen voor lagere inkomens en de middenklasse, al verschillen hun oplossingen duidelijk.

Harris wil kleinere ondernemers fiscaal helpen door aan hen belastingvoordelen te geven. Daarbij is ze van plan om de belastingen voor grote bedrijven en de rijken te verhogen. Met het geld dat dat oplevert, wil ze onder andere voor gezinnen een belastingkorting van $6.000 invoeren tijdens het eerste levensjaar van een kind, een belastingkorting van $3.600 per kind invoeren voor werkende gezinnen, en afzien van belastingverhogingen voor huishoudens met een jaarlijks inkomen van minder dan $400.000.

In tegenstelling tot Harris stelt Trump een belastingverlaging voor de middenklasse, grote bedrijven en rijken voor. Hij wil ook de belasting op fooien afschaffen, met de verwachting dat lagere belastingen de lonen zullen laten stijgen.

Voor de Amerikaanse consument zullen thema’s zoals de hoge inflatie, huizenprijzen en belastingdruk centraal blijven staan. Om de wereldeconomie te laten draaien, is het daarbij belangrijk dat het vertrouwen van de Amerikaanse consument niet instort.

Voor de Amerikaanse consument zullen thema's zoals de hoge inflatie, huizenprijzen en belastingdruk centraal blijven staan.

NAVO en de trans-Atlantische relatie

De NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie) is een militaire alliantie die in 1949 werd opgericht, met als doel de veiligheid van de lidstaten te waarborgen door middel van politieke en militaire samenwerking. Echter, de laatste jaren staat deze samenwerking onder druk.

Onder het presidentschap van Donald Trump kwam de NAVO in het bijzonder onder spanning te staan. Trump bekritiseerde de alliantie herhaaldelijk en vond dat de Europese lidstaten te weinig bijdroegen aan hun defensie-uitgaven. Hij zette Europese landen onder druk om meer geld te investeren in hun legers en stelde zelfs de Amerikaanse betrokkenheid bij de NAVO ter discussie. Trump heeft meermaals gedreigd om uit de alliantie te stappen.

Deze druk heeft er uiteindelijk toe geleid dat veel Europese landen hun defensiebudgetten hebben verhoogd en hun verplichtingen binnen de NAVO zijn nagekomen.

Uitgaven van bbp aan defensie per NAVO-lid

Toen Joe Biden president werd, heeft hij geprobeerd de historische banden met de Europese bondgenoten te herstellen. Toch was het duidelijk dat de NAVO op lange termijn rekening moet houden met een minder voorspelbare rol van de Verenigde Staten. De alliantie heeft daarom zelfs besproken hoe ze zichzelf ‘Trump-proof’ kan maken – oftewel, ervoor zorgen dat ze minder afhankelijk is van de politieke koers van de VS.

Een nieuwe termijn voor Trump zou waarschijnlijk een moeilijke periode betekenen voor de NAVO, met verschillende openstaande vragen die tot spanningen kunnen leiden. Wat beschouwt Trump als voldoende defensie-uitgaven van de Europese lidstaten? Blijven zij hun huidige uitgavenniveau volhouden, of zal Trump nieuwe eisen stellen? En hoe zal Trump omgaan met de situatie in Oekraïne? Deze vragen kunnen tijdens zijn termijn leiden tot meningsverschillen binnen de alliantie, aangezien Trumps visie op buitenlandse interventies en de rol van de VS in Europa mogelijk afwijkt van die van zijn voorgangers.

Als Kamala Harris president wordt, wordt verwacht dat zij het beleid van Biden grotendeels zal voortzetten. Dit betekent dat de NAVO zijn huidige vorm en samenwerking zal behouden, waarbij de VS blijft vasthouden aan de traditionele rol binnen de alliantie. De samenwerking met Europese bondgenoten zal waarschijnlijk in lijn blijven met het huidige beleid, waarbij de nadruk ligt op collectieve veiligheid en gezamenlijke respons op dreigingen, zoals de oorlog in Oekraïne.

Duurzaamheid

De hoge inflatie, een van de ongewenste gevolgen van de COVID-pandemie, leidde tot aanzienlijke druk op de economie en op de Amerikaanse consument. In reactie hierop introduceerde de overheid onder leiding van Biden de Inflation Reduction Act, die bedoeld was om de economische gevolgen van de inflatie te verlichten. Een groot deel van de investeringen was bestemd voor de ontwikkeling van duurzame economische activiteiten, zoals schone energie, met een totale investering van ongeveer 200 miljard dollar.

Duurzame activiteiten waren dan ook lange tijd ‘booming’. Inmiddels lijkt er in de VS echter steeds minder steun en aandacht te zijn voor verduurzamingsinitiatieven. Toch is er een onomkeerbaar proces op gang gezet dat de weg vrijmaakt voor een onafhankelijke energiemarkt.

Het opwekken van zonne-energie, bijvoorbeeld, vermindert de afhankelijkheid van internationale olieprijzen en versterkt de nationale energiezekerheid. Dit betekent dat het land minder kwetsbaar wordt voor externe politieke druk en beter in staat is om zijn eigen energievoorziening te waarborgen.

Staat Totale energieproductie uit hernieuwbare bronnen (duizend MWh) % energie uit hernieuwbare bronnen
Texas 157.363 28.40%
Californië 74.710 34.40%
Iowa 44.496 63.70%
Oklahoma 39.425 41.90%
Kansas 29.646 50.20%
Illinois 26.445 14.40%
Colorado 21.472 36.50%
Florida 19.633 7.40%
Minnesota 18.499 31.40%
New Mexico 18.273 46.30%

Als Trump opnieuw aan de macht komt, is de kans groot dat de verduurzaming sterk zal vertragen. Veel instituten zijn afhankelijk van overheidssteun om hun duurzaamheidsdoelen te bereiken, en als die steun opdroogt zullen ook de initiatieven afnemen. Als de Democraten onder leiding van Harris aan de macht komen, wordt verwacht dat veranderingen vooral via wet- en regelgeving zullen plaatsvinden en dat duurzame initiatieven zich verder kunnen ontplooien.

Globalisering

Globalisering is het proces waarbij landen steeds meer met elkaar verbonden raken op economisch, sociaal, cultureel en politiek gebied. Het heeft geleid tot een grotere integratie van economieën, maar ook tot uitdagingen zoals economische ongelijkheid en milieuproblemen.

Globalisering staat echter onder druk en vertoont tekenen van achteruitgang, vooral voor consumptiegoederen. Terwijl de handel in kritieke grondstoffen relatief stabiel blijft, worden goederen zoals kleding en elektronica vaker het slachtoffer van deglobalisering door toenemende (handels)barrières en de invoering van lokale productie. Dit kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben: aan de ene kant kan lokale productie zorgen voor kortere supply chains, minder afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers, en banencreatie in eigen land. Aan de andere kant kan dit leiden tot hogere prijzen voor consumenten, minder keuzevrijheid, en het verlies van schaalvoordelen die globalisering biedt.

Globalisering is misschien wel het punt waar de Democraten en Republikeinen het meest op één lijn liggen: er is een sterk gevoel van protectionisme, vooral gericht op China.

Hoewel beide partijen dezelfde zorgen delen over handelsrelaties, is het belangrijk te onderkennen dat de impact niet alleen de Verenigde Staten betreft, maar ook andere landen, zoals Nederland, die onder druk komen te staan door nieuwe exportbeperkingen. Dit heeft gevolgen voor bedrijven zoals ASML, die afhankelijk zijn van wereldwijde markten en handelsrelaties.

Hoewel er op korte termijn hoogstwaarschijnlijk niet veel zal veranderen in de handelsrelaties, kan men verwachten dat Trump, indien hij weer aan de macht komt, nieuwe argwaan wekt bij de huidige bondgenoten van de Verenigde Staten. Dit kan leiden tot een meer autonome strategie, waarbij de nadruk ligt op zelfvoorzienendheid en het versterken van de binnenlandse industrie. Dat heeft op zijn beurt weer invloed op de mondiale handelsdynamiek.

Globalisering is misschien wel het punt waar de Democraten en Republikeinen het meest op één lijn liggen.

Technologie

De Amerikaanse Big Tech bedrijven staan onder toenemende druk van overheden, zowel in de Verenigde Staten als in Europa. In de VS is er een groeiende bezorgdheid over monopolistische praktijken en privacykwesties, terwijl de Europese Commissie actief boetes oplegt voor schendingen van de mededingingsregels. Deze ontwikkelingen komen op een cruciaal moment voor kunstmatige intelligentie (AI), waar de noodzaak voor duidelijke wetgeving steeds urgenter wordt.

Tegelijkertijd is het belangrijk om te erkennen dat deze technologiebedrijven een aanzienlijke bijdrage leveren aan de Amerikaanse economie. Het beperken van hun marktmacht kan niet alleen innovatie remmen, maar ook economische groei in gevaar brengen.

In de aanloop naar de verkiezingen lijkt Trump zijn houding te hebben veranderd. Hij onderhoudt goede contacten met invloedrijke figuren in de techsector, zoals Elon Musk, en de cryptovaluta-industrie krijgt ook aandacht van de Republikeinse kandidaat. Dit kan erop wijzen dat, onder zijn mogelijke presidentschap, techbedrijven kunnen profiteren van minder strenge regelgeving. Desondanks heeft Trump ook aangegeven dat hij juridische stappen overweegt tegen bedrijven als Google, wat de spanning tussen de overheid en Big Tech zou kunnen verhogen.

Harris heeft zich altijd geprofileerd als een voorvechter van zowel innovatie als regulering, en is vastbesloten om een evenwicht te vinden tussen de groei van de technologiesector en de bescherming van consumenten. Harris heeft daarbij benadrukt dat ze samen wil werken met techbedrijven om Artificial Intelligence veilig door te ontwikkelen, terwijl ze ook de noodzaak van duidelijke wetgeving erkent om monopolistische praktijken aan te pakken en privacy te waarborgen. Onder haar leiding is te verwachten dat de Verenigde Staten zich zullen positioneren als een wereldleider in het vaststellen van normen voor AI, met een sterke focus op verantwoordelijke ontwikkeling en gebruik van technologie.

Harris of Trump. Wat kunnen we gaan verwachten?

De uitkomst van de Amerikaanse presidentsverkiezingen zal verstrekkende gevolgen hebben voor zowel de VS als de rest van de wereld. Een overwinning voor Harris zou waarschijnlijk leiden tot een voortzetting van het huidige beleid, met nadruk op sociale programma’s, klimaatactie en herstel van internationale betrekkingen. Onder haar leiding kunnen we verwachten dat de VS zich blijft inzetten voor de NAVO, de verduurzaming voortzet en een meer gematigde aanpak hanteert in de tech-sector.

Trump daarentegen zou waarschijnlijk terugkeren naar een ‘America First’-beleid, met mogelijk grote gevolgen voor internationale allianties, klimaatbeleid en handelsrelaties. Zijn presidentschap zou kunnen leiden tot een heroverweging van de Amerikaanse rol in de NAVO, een vertraging in duurzaamheidsinitiatieven en mogelijk een minder strenge aanpak van Big Tech. Ongeacht de uitkomst zullen thema’s als economische ongelijkheid, globalisering en technologische vooruitgang centraal blijven staan in het Amerikaanse beleid, met potentieel wereldwijde implicaties.

In een tijd van aanzienlijke uitdagingen zijn de keuzes die de Amerikaanse kiezers maken cruciaal voor de toekomst van de Verenigde Staten en de wereld.

Wil je meer weten over de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024? Neem dan een kijkje op onze speciale themapagina.