Financiële educatie is voor iedereen belangrijk, maar zeker voor kinderen die hier vervolgens hun hele leven profijt van hebben. Door gebrek aan financiële opvoeding, zowel op school als vanuit huis, ontbreekt het jongeren die voor grote geldbeslissingen staan en extra gevoelig zijn voor verleidingen nu vaak aan de juiste kennis, ziet specialist Annelou van Noort.
Om deze reden wordt van 27 tot en met 31 maart de Week van het Geld georganiseerd, een initiatief van Wijzer in geldzaken, om kinderen en jongeren voor te bereiden op financiële redzaamheid in de toekomst. De Week van het Geld is een belangrijke aanjager voor het structureel stimuleren van hun financiële vaardigheden; niet alleen op school, maar ook thuis.
Annelou van Noort, partner van de Week van het Geld, is specialist financiële opvoeding en educatie van kinderen tussen de 4 en 24 jaar oud. Zij ziet in de praktijk dat basiskennis vaak ontbreekt als jongeren 18 jaar worden en plotsklaps volgens de wet financieel zelfstandig zijn. Simpelweg zakgeld geven, waar vaak aan wordt gedacht bij financiële opvoeding, is hiervoor niet genoeg. Onderzoek toont hetzelfde aan: het aantal jongeren met betalingsproblemen stijgt; van 19.000 in 2015 tot 34.000 in 2020.
Daarom vragen we Annelou hoe we onze kinderen wegwijs kunnen maken in de wereld van financiën. Niet alleen als ze jong zijn, maar ook op de momenten dat het er wellicht nog meer toe doet; wanneer ze gaan werken, op zichzelf gaan wonen en zelf financiële keuzes moeten maken.
De basis van financiële opvoeding
Annelou van Noort, zelf moeder van 3 kinderen, begon zich voor het eerst in het onderwerp financiële educatie te interesseren toen haar oudste dochter een leeftijd bereikte waarop je zakgeld geeft. “Ik ontdekte dat er nog helemaal niet veel over het onderwerp werd gesproken of nagedacht. Je kon een jeugdrekening bij de bank openen, maar daar bleef het wel bij. Dat moest anders kunnen, dacht ik.”
Van Noort verdiepte zich steeds verder in het onderwerp en besloot in 2010 het zakgeldboek Tel je geld te schrijven, wat inmiddels al meer dan 30.000 keer is verkocht. Toch houdt financiële opvoeding en educatie niet op bij zakgeld geven, benadrukt ze. De kennis die ze afgelopen tien jaar heeft opgedaan, deelt ze nu door middel van workshops, trainingen en lezingen. Ook ontwikkelt ze materialen voor thuis en in het onderwijs.
"Bij het geven van zakgeld is het belangrijk dat je ze niet alleen leert sparen, maar ook leert uitgeven."
Jong geleerd is oud gedaan
“Hoe eerder je met de financiële opvoeding begint, hoe beter. Je kan al op hele jonge leeftijd starten, als ze pas 2 of 3 jaar zijn. Dan toon je aan dat geld een ruilmiddel is door ze bijvoorbeeld €2 te geven en ze zelf het broodje te laten afrekenen. Of leer je ze spelenderwijs over de waarde van geld door ze te laten raden wat duurder is: hagelslag of kaas.
Zakgeld of klusjesgeld kun je geven als ze in groep 3 zitten en op school ook leren rekenen en lezen. Dan zijn de hersenen in staat om te begrijpen dat twee muntjes van €0,50, samen €1 zijn.
Bij het geven van zakgeld is het ook erg belangrijk dat je ze niet alleen leert sparen, maar ook leert uitgeven. Dat mag namelijk ook – zeker als je er eerst voor hebt gespaard. Daarom ben ik voorstander van meerdere spaarpotjes.
In één potje komt het geld dat ze mogen uitgeven. Het leergeld als het ware, waarmee ze hun eigen keuzes en daarmee ook fouten mogen maken. In het andere potje komt het geld dat ze sparen voor een bepaald doel wat jullie samen hebben bedacht. Eventueel kun je nog een derde potje toevoegen, met geld wat ze kunnen doneren. Zo leren ze ook geld weggeven zonder er iets voor terug te verwachten.”
Over geld praten
“Financiële educatie wordt nog belangrijker als kinderen ouder worden. Dan leer je ze niet alleen de letterlijke waarde van geld, maar ook hoeveel iets waard is voor hen.
Voor mij begint dat met praten over geld; het een bespreekbaar onderwerp te maken. Dit is nu vaak niet het geval, waardoor er pas over geld wordt gesproken als er iets mis is gegaan. De negatieve emoties die daarbij komen kijken, zorgen allereerst voor een negatieve associatie met geld en daarnaast dat jongeren het in de toekomst minder snel zullen aangeven als ze een fout hebben gemaakt.
Er heerst in de samenleving een taboe op geld, waardoor ouders het vaak spannend vinden om over geld te praten. Ze geven er te veel gewicht aan. Vergeet niet dat kinderen het eigenlijk gewoon een heel leuk onderwerp vinden – je kunt er nou eenmaal leuke dingen mee doen.
Door niet alleen over geld te praten als de boodschappen duur zijn en de energierekening hoog, maak je het onderwerp geld zoveel makkelijker voor de rest van hun leven. Houd het lekker laagdrempelig en praat erover als het ter sprake komt. Dat kan net zo goed op de fiets zijn.
Daarnaast ben ik groot voorstander van één of twee keer per jaar een zogenaamde ‘gelddate’ inplannen. Het is belangrijk om dit ook laagdrempelig te houden. Pak er bij kleine kinderen ranja en koekjes bij en bij jongeren bier en bitterballen. En ga dan gewoon het gesprek aan, zonder het te zwaar te maken.
Bij jonge kinderen zal het gaan over zakgeld. Hoeveel krijgen ze? Gaat dit wellicht omhoog? Wat zouden ze met dit geld willen doen? En bij oudere kinderen zal het gaan over zaken als studiefinanciering en verzekeringen.”
Beleggen en kinderen
“Vanaf ongeveer 12-jarige leeftijd is zo’n gelddate ook een goed moment om over beleggen te beginnen. Wellicht beleg je bij Semmie voor je kind, dan kun je ze mooi laten zien hoe het bedrag is gegroeid of waarom dit eventueel niet gebeurd is. Je kunt het ook samen hebben over wat ze met het geld van plan zijn en uitleggen dat ze het niet meteen hoeven op te nemen als ze 18 jaar zijn, omdat het dan exponentieel verder kan groeien.
Wanneer je dit gesprek bewaart totdat ze 18 jaar zijn geworden, snappen ze dit concept waarschijnlijk niet goed en zijn ze helemaal ondersteboven van het grote bedrag dat ze zojuist in handen hebben gekregen. Moet je dan nog uitleggen wat beleggen precies inhoudt? Dan is dit te veel informatie voor hun jonge brein om van de ene op de andere dag te verwerken. De verhouding tussen kind en ouder is dan ook anders. Als puber denken ze toch eerder: het zal allemaal wel wat mijn ouders me vertellen.”
18 jaar, en nu?
“Zelfs wanneer je als ouder aandacht hebt besteed aan de financiële opvoeding, komt er veel op een kind af als ze 18 jaar zijn geworden en volgens de wet financieel zelfstandig zijn. Als ouder is het wellicht je eerste ingeving het voor ze uit handen te nemen. Ik betrap mezelf daar ook nog weleens op. Toch is het natuurlijk veel verstandiger om het samen op te pakken.
Helemaal loslaten hoeft namelijk niet. Eigenlijk zijn hun hersenen tot en met 25 jaar nog niet volledig ontwikkeld, terwijl het wel de periode is waarin ze grote geldbeslissingen gaan maken die vaak hele lange tijd gevolgen hebben. Ze hebben ons in deze periode daarom nog hard nodig.”
Financiële verleidingen
De Week van het Geld is een mooie aanleiding om eens met je kinderen te praten over geld. “In 2023 is het thema van de Week van het Geld omgaan met financiële verleidingen. Als volwassenen vinden we het al moeilijk om met financiële verleidingen om te gaan. Voor kinderen en jongeren is dit echter nog veel moeilijker.
Tegenwoordig hebben merken zelfs gedragswetenschappers in dienst die precies weten hoe ze hierop moeten inspelen. We kunnen onze kinderen dan ook niet helemaal beschermen tegen dit soort verleidingen, maar we kunnen ze er wel alert op maken. Bijvoorbeeld door er een spel van te maken; wie ziet er als eerste 10 reclames vanuit de auto? Of wie spot als eerste een sluipreclame in de film die we kijken? Ook wanneer je je zelf onbewust laat verleiden, is dat een goed moment om het er eens over te hebben.
Vanaf hun 14e levensjaar zijn jongeren ook het meest gevoelig voor groepsdruk, wat nog eens extra aangewakkerd wordt door social media. Ze willen graag bij een groep horen en daar horen ook financiële verleidingen bij.
Voorbeelden hiervan zijn dure sneakers van 400 euro willen kopen of, wanneer ze zelf mogen beleggen, gevoelig voor crypto’s en memestocks zijn, omdat ze snel rijk willen worden en bij influencers zien dat dit mogelijk is. Dat is natuurlijk niet de werkelijkheid – het lijkt op social media ook altijd of de zon schijnt, iedereen vrolijk is en iedereen nieuwe kleding aanheeft.”
"Vertrouw op je kind om zijn of haar eigen keuzes te maken."
Niet de les lezen
“Je kunt je kinderen in zo’n geval hierover laten nadenken door het met ze te hebben over geluk. Zou jij hier echt gelukkig van worden? Of wil je het eigenlijk alleen omdat anderen het ook hebben? Wat heb je nou eigenlijk echt aan een miljoen? Als volwassenen weten wij inmiddels dat geld alleen niets zegt over je rijk voelen, of dat sneakers van 400 euro niets zeggen over je waarde als persoon, maar dat heeft bij ons ook tijd gekost.
Het belangrijkste bij zo’n gesprek, en eigenlijk bij alle gesprekken over geld, is dat je niet belerend bent. Zeg dus niet: je moet/mag niet in cryptocurrencies beleggen, maar zeg wel: ik beleg niet in crypto, omdat… Of niet: sneakers van 400 euro kopen is belachelijk. Maar wel: ik koop geen sneakers van 400 euro, omdat ik dan geld overhoud voor…
Ik leg het altijd zo uit: als mijn moeder het niet eens was met mijn vriendje vroeger, dan hield ik het altijd 2 maanden langer vol, alleen om haar geen gelijk te hoeven geven. Bespreek zowel de voor- en nadelen, waarom je je eigen keuzes hebt gemaakt én de fouten die je hebt gemaakt en vertrouw daarna op je kind om zijn of haar eigen keuzes te maken.
Natuurlijk zal er alsnog iets fout gaan af en toe. We maken allemaal weleens fouten. Maar omdat geld een bespreekbaar onderwerp is geworden, zullen ze het eerlijk durven toegeven als ze bijvoorbeeld een keer te veel geld hebben uitgegeven.”
Over dit interview
In onze interviews laten we verschillende mensen aan het woord. Dat kunnen experts uit de beleggingswereld zijn, maar ook mensen die praten over (hun) financiën en beleggingsdoelen. We waarderen het dat Annelou van Noort zonder tegenprestatie aan het interview heeft meegewerkt. Haar standpunt is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies. Semmie staat dan ook niet in voor de juistheid, volledigheid en actualiteit van de geboden informatie door Annelou. Beleggen kent altijd risico’s.
