De AEX als graadmeter van onze economie. Tijd voor iets anders?

Bijna elk 8 uur-journaal komt het langs: de huidige stand van de AEX. Is de beurs vandaag met winst of verlies gesloten? 500 punten, 600 punten, een stijging, een daling, elke dag worden we wel op de hoogte gehouden van de gang van zaken van deze Nederlandse index.

De AEX wordt namelijk gezien als een belangrijke graadmeter van de Nederlandse economie. Het uitgangspunt is dat wanneer de economie goed presteert, je dit terugziet in de ontwikkeling van de AEX. Gaat het minder, dan zal je dit ook terugzien in de resultaten. En dit bepaalt weer ons sentiment en heeft invloed op ons vertrouwen in de Nederlandse economie én persoonlijke financiële situatie.

De ontwikkeling van deze index is dus belangrijk om in de gaten te houden. Maar er gaan ook kritische geluiden op. Er zouden redelijk wat haken en ogen zitten aan de berekening van deze index en de bruikbaarheid daarvan. Ook zouden externe factoren veel invloed hebben op het koersverloop.

Of we de AEX nog als graadmeter kunnen gebruiken of dat het tijd is voor iets anders zoeken we daarom voor je uit.

Wat is de AEX eigenlijk?

Om te beginnen is het van belang dat we duidelijk hebben wat de AEX is. De AEX (Amsterdam Exchange Index) wordt gezien als de belangrijkste beursindex van Nederland. Sinds 1989 geeft deze index het beeld weer van de ontwikkeling van de 25 grootste aandelen (qua beurswaarde) op de Amsterdamse beurs. De stand van de AEX wordt berekend aan de hand van het gewogen gemiddelde van die 25 aandelen.

Samenstelling en berekening van de AEX

Omdat de waarde van de aandelen van bedrijven verandert, verandert ook de samenstelling van de AEX. Daarom wordt elk jaar rond maart een herschikking uitgevoerd: er wordt dan gekeken naar de beurswaarde van de bedrijven en of de 25 grootste bedrijven nog wel in de AEX zitten. Het kan namelijk zijn dat een bedrijf dat niet in de AEX zit zo'n grote groei heeft doorgemaakt dat het dan de plek gaat innemen van een bedrijf dat een stapje terug moet doen.

Bij de berekening van de AEX worden alleen de vrij verhandelbare aandelen meegerekend. Dit zijn aandelen die beschikbaar zijn voor het publiek om in te handelen op de beurs. Grote posities van investeerders en grootaandeelhouders worden niet meegerekend.

Wat daarnaast van belang is bij de berekening, is dat een aandeel voor maximaal 15% van de AEX mag uitmaken. Dit is de wegingsfactor. Elk aandeel heeft een bepaalde wegingsfactor. Deze hangt af van de beurswaarde van het bedrijf. Zo is de weging van het aandeel ASML gemaximaliseerd op 15% en is de weging van het aandeel ABN AMRO 0,61%. Een behoorlijk verschil!

Wil je de huidige stand van de AEX berekenen, dan vermenigvuldig je de koers van elk aandeel met de wegingsfactor. Tel de uitkomsten van alle 25 aandelen in de AEX bij elkaar op en deel dit door 100. Het getal dat daaruit komt is de koers van de AEX.

Het probleem van de weging

Maar juist die weging is een van de meest belangrijke redenen waarom er kritisch gekeken moet worden naar de AEX en de bruikbaarheid ervan als graadmeter. Er is namelijk sprake van een behoorlijk scheve verdeling.

Op het moment van schrijven is dit de weging van de 8 (van de 25) grootste bedrijven qua beurswaarde:

• ASML 14,66%
• Unilever 12,3%
• Shell 10,8%
• Philips 6,96%
• RELX 6,61%
• Adyen 6,60%
• Prosus 6,06%
• Ahold Delhaize 5,06%

Dit is een totaal van 69,05%. Een stijging (of daling) van een van die aandelen heeft dus een grote invloed op het koersverloop van de index. De overige 17 aandelen – waaronder Heineken, ING en KPN – vullen de overige 30,95% op. Beleggen in de AEX betekent dan ook dat er nauwelijks sprake is van een brede spreiding.

De scheve verdeling is een consistent probleem van de AEX. Tijdens de hoogtijdagen van de internetbubbel lag het zwaartepunt bij techbedrijven als UPC, WorldOnline, KPN, Versatel en Getronics. De malaise die die branche doormaakte toen de bubbel uiteenspatte is mede een van de redenen dat de AEX nooit meer de top van voor de crisis heeft bereikt.

Een kleine 8 jaar later (voordat de kredietcrisis uitbrak), bestond de AEX voor ongeveer de helft uit banken en verzekeraars. En we weten welke invloed de kredietcrisis had op juist die financiële instellingen. Ook toen werd de index hard geraakt. Tijdens die crisis verloor de index ruim 65%!

Ontwikkeling AEX 2006-2020:

Scheve sectorverdeling

Rond de eeuwwisseling lag de nadruk op techbedrijven, rond 2008 lag de nadruk op verzekeraars en banken. Momenteel hebben juist de energie-, levensmiddelen- en industriële sectoren een grote invloed op de ontwikkeling van de AEX. Gebruik je de AEX als afspiegeling van de economie dan is het belangrijk dat er meerdere sectoren een evenredig deel uitmaken van de index. Dit is nu echter niet het geval. Sectoren als automotive of luchtvaart ontbreken volledig.

Dividend wordt niet meegerekend

Wat misschien wel het belangrijkste kritiekpunt is op de AEX is dat de uitkering van dividend niet wordt meegenomen. De AEX is namelijk een koersindex. Dit houdt in dat de uitkering van dividend buiten beschouwing wordt gelaten.

Als een aandeel dividend uitkeert daalt de koers van het aandeel evenredig aan het dividend dat wordt uitgekeerd. Als Shell bijvoorbeeld €0,14 dividend uitkeert, dan zal de koers van het aandeel op het moment van uitkering met €0,14 dalen. De AEX ziet deze daling als een daadwerkelijke koersdaling en zal als index meedalen.

Deze benadering is een groot verschil met andere bekende indices, zoals de Amerikaanse S&P 500 of de Duitse DAX. Deze indices geven weer hoe de waarde zou zijn als het uitgekeerde dividend meteen weer geïnvesteerd zou worden in het bedrijf dat het dividend uitkeert. Ook in Nederland bestaat zo’n index: de AEX GR.

AEX GR

De AEX kent een (onbekend) zusje dat dividend wel ziet alsof het meteen geherinvesteerd zou worden in het aandeel: de AEX GR. Wanneer je de ontwikkeling van die index legt naast de ontwikkeling van de AEX legt, dan zie je een groot verschil. Waar de AEX in 10 jaar tijd een stijging doormaakt van 64% stijgt de AEX GR in diezelfde periode met 133%. Als je ervan uitgaat dat het verschil tussen deze twee stijgingen wordt verklaard door dividend, dan weet je dus hoe belangrijk dit is voor beleggers.

Puntenontwikkeling AEX vs. AEX GR (2010 – 2020):

De invloed van buitenaf

De economie van tegenwoordig stopt niet meer als we om 17:00 uur naar huis gaan. Maar ook de AEX ligt niet stil nadat om 17:30 de beurs wordt gesloten. Na het slot in Amsterdam verhuizen enkele aan de AEX-genoteerde aandelen naar de beurzen in New York. Waarom ze dat doen kan je hier lezen. Ze worden daar omgerekend van notering in euro's naar notering in dollars. Na het sluiten van de beurzen in New York komen de aandelen weer terug. En worden dan omgerekend van notering in dollars naar notering in euro's. Zijn er in de tussentijd verschuivingen in de verhouding tussen de euro en de dollar, dan is dit van belang voor de prijs van het aandeel.

In deze 24 uurs-economie worden we wakker met de koers uit Azië en gaan we slapen als de beurzen in de Verenigde Staten nog open zijn. De ontwikkelingen op die beurzen hebben in deze globale wereld ook invloed op de koersen in Nederland. Gaan de koersen in de Verenigde Staten hard naar beneden, dan opent de AEX de volgende handelsdag vrijwel altijd lager.

Ook angst en onzekerheid welke ontstaan door factoren waar we zelf geen invloed op hebben zijn van invloed. Laait de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China weer op dan resulteren deze zorgen in rode cijfers. De onzekerheid maakt beleggers nerveus.

Een ander belangrijke reden om je af te vragen of de AEX wel bruikbaar is als graadmeter voor de Nederlandse economie is de locatie waar bedrijven hun omzet behalen. Niet alle omzet van de bedrijven in de AEX wordt in Nederland behaald.

Het is zelfs zo dat een groot deel van de bedrijven in de AEX maar voor een klein deel hun omzet uit Nederland halen. Zo behaalde Unilever, een van de grotere bedrijven uit de AEX, in 2019 een omzet van €52 miljard. Hiervan werd slechts €1,5 miljard behaald in de Benelux, nog geen 3%!

Dit is ook het geval bij RELX. De helft van de totale omzet van RELX wordt in Noord-Amerika gerealiseerd. In zowel Europa als in de rest van de wereld wordt ongeveer een kwart van de omzet behaald.

En dan heb je nog Prosus, een geval apart. Prosus is een Zuid-Afrikaanse holding die investeert in technologiebedrijven. Het neemt vooral minderheidsbelangen in start-ups en hoopt dat ze uitgroeien tot wereldspelers. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de Chinese internetgigant Tencent. Hier heeft Prosus een belang in van ruim 30%. Dit levert Prosus tot op heden ruim €100 miljard op.

Maar Prosus maakt in zijn geheel geen omzet in de Westerse wereld. Hoe kan het dan dat het toch opgenomen is in de AEX? De beurs van Amsterdam heeft meer aanzien dan die van Zuid-Afrika en met de extra zichtbaarheid speel je jezelf meer in de kijker van internationale investeerders.

Duik je dieper de boeken in dan zul je erachter komen dat er relatief weinig omzet uit ons land gehaald wordt. Bedrijven uit de AEX zijn allemaal wereldspelers geworden die hun omzet uit alle hoeken en gaten van de wereld halen.

Moeten we de AEX dan maar opgeven als graadmeter?

Om een betrouwbare afspiegeling van de Nederlandse economie te krijgen kun je je beter niet blindstaren op de AEX. Het klopt dat de grootste Nederlandse partijen erin vertegenwoordigd zijn maar er zijn ook meerdere (externe) factoren die hun invloed hebben op het koersverloop. Ook het gebrek aan spreiding en het feit dat de uitkering van dividend niet wordt meegenomen zijn belangrijke punten om kritisch naar de AEX te kijken.

Maar de AEX overboord gooien? Dat hoeft ook weer niet meteen. De index kan gebruikt worden om te kijken naar het algemene sentiment. Hoeveel vertrouwen heerst er onder beleggers? En dan niet alleen voor Nederland maar voor de beurzen wereldwijd. Want niet alleen bedrijven opereren wereldwijd, beleggers tegenwoordig ook.