De beurzen op recordhoogtes tijdens een crisis. Is er sprake van een bubbel?

Voor beleggers was het lastig te beoordelen wat 2020 zou brengen. Beleggingen waren na een aantal goede jaren flink gestegen en sommige indices koersten rond hun hoogste punt ooit. Er werd dan ook vaker en vaker gesproken over een naderende correctie: een flinke koersdaling in korte tijd.

Van dieptepunt naar hoogtepunt

De correctie waar steeds vaker over werd gesproken, kwam er. Dankzij het coronavirus. Koersdalingen van 10, 20 of zelfs 30% waren geen uitzondering en vonden wereldwijd op de beurzen plaats. De Amerikaanse nieuwszender CNBC meldde op 23 maart, toen de coronacrisis op de beurs zijn hoogtepunt bereikte: ‘this was the fastest 30% sell-off ever, exceeding the pace of declines during the Great Depression’. Vervolgens schreef The World Bank op 8 juni 2020 over de crisis: ‘COVID-19 to plunge global economy into worst recession since World War II.’

Dit soort berichtgeving is (gelukkig) uniek maar lijkt een voorbode te zijn dat het een dramatisch 2020 voor financiële markten zou gaan worden. Maar toch gebeurde het onwaarschijnlijke: de S&P 500 (Amerika’s belangrijkste index) sloot op 31 december 2020 16,3% hoger ten aanzien van begin van het jaar. Een rendement dat door veel analisten zelfs bijna onmogelijk werd geacht.

Eén van de belangrijkste indices ter wereld breekt records in een crisisjaar, en veel andere indices sloten het jaar ook positief af. Hoe kan dat eigenlijk, kunnen we spreken van een bubbel?

Steun overheden en centrale banken

Om antwoord te vinden op de vraag waarom koersen zo bleven stijgen tijdens de crisis zijn er verschillende factoren om naar te kijken. Een daarvan is de steun van overheden en centrale banken. Deze kwamen in recordtempo met steunprogramma’s. De Europese Centrale Bank (ECB) kondigde in maart het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) aan, een opkoopprogramma gericht op het opkopen van staatsobligaties ter waarde van €750 miljard. De Amerikaanse centrale bank, de FED, kondigde ook opkoopprogramma’s van $700 miljard aan. En dit is slechts een deel van de opkoopprogamma’s wat alleen in maart werd aangekondigd. Tijdens heel 2020 is er enorm veel geld gepompt in de financiële markten zodat ze bleven functioneren.

Deze programma’s zorgen voor liquiditeit op de beurzen en lagere rentelasten voor bedrijven of instellingen die geld willen lenen. Het aankondigen van dit soort programma’s schept vertrouwen onder beleggers. Ze weten dat er steun is voor de bedrijven waar ze in beleggen. Op de momenten dat centrale banken zich gingen bemoeien met de markt veerden beurzen dan ook direct op en stegen de koersen. Zonder dat er zelfs 1 euro was uitgegeven.

Snel en groot herstel

Een onderdeel waardoor de massale steun nog beter voor financiële markten uitpakt, is het feit dat de coronacrisis een crisis is die niet is ontstaan door een ‘falend’ systeem. In dit geval was er bijvoorbeeld geen bank die hypotheken verpakte in financiële instrumenten terwijl deze vrijwel niets waard waren. Dit was namelijk wel het geval tijdens de vorige grote crisis: de kredietcrisis van 2007/2008.

Dit keer is er sprake van gezondheidscrisis. De oorzaak die ervoor zorgt dat financiële markten zo onder druk kwamen te staan is een virus. En (als het goed is), is dat tijdelijk van aart en relatief snel op te lossen.

Al laat het virus wel zijn sporen na. Veel winkels werden (en zijn nu ook weer) gesloten en meerdere lockdowns werden ingesteld. Door het coronavirus kwam er een abrupt einde aan onze bewegingsvrijheid, met alle gevolgen van dien voor de economie. Maar dit is een opgelegd iets. Het feit dat de maatregelen zijn opgelegd vanuit de overheid betekent ook dat deze snel weer kunnen worden opgeheven. De verwachting hierbij is, is dat wanneer alles voorbij is, we weer snel op de dagelijkse gang van zaken overgaan zoals dit voor de uitbraak van het coronavirus was.

Een scenario waar de heropleving kon worden getest was afgelopen zomer. In de buitenlucht, met het juiste klimaat, is het coronavirus minder aanwezig waardoor maatregelen konden worden versoepeld in de zomer van 2020. De Nederlandse economie herstelde in de maanden juli, augustus en september behoorlijk. Het bruto binnenlands product steeg met 7,7% ten opzichte van het kwartaal daarvoor. Het herstel is snel, maar ook het aantal faillissementen ligt onder het niveau van 2019 in Nederland en de werkloosheid is ook relatief licht gestegen ten aanzien van de crisis waar we mee te maken hebben. De economie staat dus stil, maar tijdelijk. Door de steun van overheden en centrale banken worden negatieve ontwikkelingen zo veel mogelijk uitgesloten. In het meest positieve scenario is dit slechts een overbruggingsperiode waar we op dit moment in zitten.

Nieuwe beleggers

Dan is er nog een oorzaak die ervoor zorgt dat koersen stijgen in tijden van crisis: de aanwas van een groep nieuwe (jonge) beleggers. Want de wereldwijde lockdowns hebben ervoor gezorgd dat mensen actiever zijn geworden op de beurs. Bloomberg Intelligence becijferde dat dit jaar ongeveer 19,5% van de totale handel in aandelen genoteerd in de Verenigde Staten bestond uit retail beleggers. Dit is een stijging van meer dan 4% ten aanzien van 2019 en een verdubbeling ten aanzien van 2010. Alhoewel lockdowns gezorgd hebben voor wellicht meer vrije tijd, is dit slechts een deel van de verklaring. 2020 bood een mooi instapmoment voor beleggers met de lage koersen in maart.

Maar de belangrijkste onderliggende ontwikkeling is misschien wel het gemak waarmee particuliere beleggers toegang hebben tot de markt. Alles kan via de smartphone en tegen lage kosten. Daarnaast lijkt deze toegankelijkheid ook te hebben gezorgd voor een cultuuromslag. Beleggen was eerst iets voor oude grijze mannen, maar nu is er een gigantische groep te vinden die op sociale media de voordelen van beleggen en investeren in je financiële toekomst promoten.

De zoektocht naar vast rendement

Dan is er nog altijd de lage rentestand, waarbij door een gebrek aan een goed alternatief mensen kiezen om te beleggen in aandelen. De lage rente dwingt mensen bijna naar om te beleggen in aandelen om wat rendement te maken. Sparen en obligaties leveren relatief met de huidige rentestanden weinig tot niets op. Al is sparen natuurlijk wel minder risicovol dan beleggen.

Centrale banken hebben ook voor de coronacrisis periode al fors gestimuleerd waardoor het beleggingsklimaat behoorlijk is veranderd na het vorige decennium. ‘Veiligere’ beleggingen als staatsobligaties en kredietwaardige bedrijfsobligaties leveren nauwelijks rendement op. Aandelenmarkten zijn daardoor absoluut aan de dure kant, maar relatief gezien (ten aanzien van overige beleggingscategorieën) nog steeds het meest aantrekkelijk. Zeker als die bedrijven dividend uitkeren: de onderneming keert dan (een deel van) van hun winst uit aan haar aandeelhouders. Het voordeel van dividend is dat het “zekerheid” geeft. Beleggers weten vaak hoe hoog de dividenduitkering is en hoe frequent een bedrijf dividend uitkeert. Al kunnen ze er nooit van op aan.

Veel bedrijven profiteren

Dankzij al deze ontwikkelingen is het logisch dat veel bedrijven profiteren. En dat zijn vooral de grote beursgenoteerde bedrijven.

De grootste indices in de wereld bestaan namelijk uit een aantal bedrijven die hier door bepaalde criteria in zijn gevoegd. Dit kan bijvoorbeeld op basis van beurswaarde zijn, waarbij wordt gekeken naar hoeveel een bedrijf waard is op de beurs. Onze Nederlandse AEX en de Amerikaanse S&P500 zijn indices die zo werken.

Waar ruim 10 jaar geleden bedrijven uit de financiële sector het grootst waren qua beurswaarde, hebben inmiddels Big Tech bedrijven de overhand genomen. Beroemde FAANG bedrijven (Facebook, Amazon, Apple, Netflix, Google), waren al groot voordat corona een issue was, maar door de grote verschuiving van een offline- naar een online samenleving kregen deze bedrijven de wind in de rug. Dankzij de toegenomen omzet en stijgende koersen bestaat de S&P 500 inmiddels voor zo’n 20% uit de FAANG-aandelen. Tel je daarbij Microsoft nog op dan kom je zelfs uit op 25%. Deze aandelen waren dan ook de voorlopers in het herstel van de beurzen.

Ook bedrijven die zich bezighouden met duurzaamheid hebben de wind in de rug gekregen. De verliezers vind je terug in de vaak kleinere ondernemingen. Horeca, detailhandel en de reisbranche krijgen grote klappen. Daarom kan het voor jou als belegger erg vreemd zijn: mensen worden ontslagen, de winkel in de buurt gaat failliet maar de beurs staat weer 2% in de plus. Weet dan dat de beurs profiteert van je nieuwe Netflix of Amazon Prime-abonnement.

Maar is er sprake van een bubbel?

Wanneer koersen in korte tijd zo snel stijgen, en dan helemaal in tijden van crisis, spreekt men al snel van een bubbel. Alles wordt zo snel opgeblazen dat er geen andere mogelijkheid is dan dat de bubbel knapt, met alle gevolgen van dien.

Met de huidige koersen kun je je afvragen of we niet in een aandelenbubbel zitten. Die vraag is terecht want op een absoluut niveau kun je spreken van hoge aandelenwaarderingen. Maar bij het beoordelen van koersen is ook een relatieve waardering belangrijk. Je kijkt hier niet enkel naar de prijs van het aandeel, maar ook naar het huidige landschap. En er is een enorme berg geld in de wereld wat geïnvesteerd moet worden om bijvoorbeeld pensioenpotten te vullen of verzekeringen af te dekken.

Maar dit geld kan vrijwel nergens naar toe, behalve naar aandelen. Hier blijft het rendement, voornamelijk door dividend, nog steeds relatief gezien de meest aantrekkelijke belegging. Spreken we van te hoge koersen? In de huidige economische situatie lijkt het op. Wanneer de situatie wijzigt door bijvoorbeeld oplopende inflatie, het afzwakken van steunmaatregelen vanuit overheden en centrale banken of oplopende rentes wordt de situatie anders, met daarbij behorende potentiële lagere koersen. Maar een echte bubbel klapt vrijwel alleen als er iets onverwachts gebeurt, en dat valt niet te voorspellen.