Elke maand is het weer zover: het salaris wordt netjes gestort. En als het goed is weet je ook precies wanneer het weer zover is. Waar de een netjes eerst een bedrag overmaakt naar de spaarrekening voordat de rest wordt uitgegeven, geeft de ander liever eerst geld uit en ziet dan wel of er iets overblijft.
Goed nieuws voor wanneer je in de tweede groep valt. Het kan zijn dat je niets aan dat gedrag kan doen. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat het weleens evolutionair bepaald kan zijn dat je graag geld uitgeeft.
Geld moet rollen
Een gezin met 2 kinderen geeft maandelijks gemiddeld minstens €508 uit aan voeding. Gemiddeld geven we zo’n €133 per maand uit aan kleding en het gemiddelde vakantiebudget ligt tussen de €1.000 en €2.500. Ons geld rolt.
Die cijfers zijn natuurlijk wel gemiddelden, want iedereen geeft zijn of haar inkomsten op een andere manier uit. Maar het geld dat binnenkomt wordt wel uitgeven. Gemiddeld sparen Nederlanders per maand namelijk zo’n 6,5% van wat er binnenkomt. De rest geven we dus uit aan onze huur of hypotheek, abonnementen, vakantie, kleding of andere zaken waar we gelukkig van worden.
En dat terwijl we als Nederland bekend staan als spaarland. Want van alle Europeanen sparen Nederlanders namelijk het meest. Dat gaat trouwens ten koste van beleggen, want dat is in Nederland nog niet volledig ingeburgerd. Ongeveer één op de 5 Nederlandse huishoudens belegt, terwijl in de rest van Europa gemiddeld meer dan 50% van de volwassenen beleggingen bezit.
Liever geld sparen of uitgeven? Het zit in je DNA
Iedereen gaat anders met zijn of haar geld om. Kijk maar eens om je heen. Je hebt vast wel een vriend die net als Dagobert Duck op zijn spaargeld blijft zitten, terwijl een andere elk weekend vier uitjes in de planning heeft staan. Omdat we allemaal zo verschillend zijn, zijn er bijvoorbeeld ook flinke verschillen tussen het vermogen dat is opgebouwd wanneer mensen hun pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Zelfs als het gaat om mensen die een relatief vergelijkbaar inkomen hebben ontvangen tijdens hun werkzame leven.
Onderzoekers hebben ontdekt dat dit verschil niet simpelweg toegewezen kan worden aan "toevallige" gebeurtenissen (zoals bijvoorbeeld het ontvangen van een erfenis), of de manier waarop wordt belegd (met meer of minder risico).
In plaats daarvan lijkt de keuze om te sparen of juist uit te geven, een veel bepalendere factor in het opbouwen van vermogen. Dat is natuurlijk ook wel logisch, want als je veel uitgeeft, zal je later minder geld bezitten.
Maar waar komt dat gedrag vandaan? Wat maakt dat de ene persoon graag geld laat rollen, terwijl een ander een groot deel van zijn of haar inkomen spaart?
Dat vroegen de Amerikaanse onderzoekers Siegel en Cronqvist zich ook af. En het blijkt dat wanneer het op uitgeven of sparen aankomt, ons gedrag grotendeels genetisch bepaald is: we kunnen daar weinig aan doen, zo blijkt. Deze twee onderzoekers keken naar de geldgewoonten van 15.000 Zweedse tweelingen en vonden dezelfde patronen onder de eeneiige tweelingen (die 100% van hun genen delen). Zelfs bij eeneiige tweelingen die geen contact meer met elkaar hadden. Veel meer dan dat ze bij twee-eiige tweelingen (die 50% van hun genen delen) vonden.
Uit hun onderzoek bleek namelijk dat van alle invloeden op de manier waarop we met geld omgaan, onze genen de grootste rol spelen. De neiging om geld uit te geven of om te sparen is voor ongeveer 35% genetisch bepaald. Zelfs wanneer eeneiige tweelingen bij de geboorte van elkaar werden gescheiden, blijken ze er grotendeels dezelfde manier op na te houden van hoe ze met geld omgaan: of ze geven het beiden graag uit, of ze sparen beiden graag.
Bij het geldgedrag van jongeren bleken ouders nog wel een grote rol te hebben: de manier waarop ze hun kind leren omgaan met geld heeft – zeker tijdens de jongere jaren – invloed op het uitgavegedrag. Maar naarmate men ouder wordt, en op eigen benen gaat staan, nemen de genen het weer over.
Tegen je natuur in toch sparen?
Dit onderzoek is natuurlijk geen vrijbrief voor het uitgeven van geld. Simpelweg alles wat je binnenkrijgt meteen uitgeven onder het mom van “ja, maar ik kan er toch niets aan doen” is te kort door de bocht.
Zeker in deze, dure, tijden is het juist slim om aan je financiële toekomst te denken. Het leven gaat namelijk niet altijd over rozen en soms kom je voor onaangename verrassingen te staan. Het is dan belangrijk dat je daar goed op voorbereid bent. Ook als je van nature een spaarder bent.
Niemand zit te wachten op een kapotte wasmachine of lekke dakgoot die niet vervangen kan worden. Maar ook in onzekere economische tijden is het opbouwen van een financiële buffer geen overbodige luxe. De onzekerheid over je inkomen wordt groter, voor zowel als zzp’ers als voor vaste werknemers. Met een financiële buffer achter de hand kom je economisch mindere tijden een stuk makkelijker door. Daarom hebben we nog een aantal bespaartips voor hen die graag hun geld uitgeven, maar ook voor hen die (extra) willen besparen.
1. Sluis automatisch geld weg
Als het goed is, weet je wat het moment is wanneer je loon gestort krijgt, en je geld kunt uitgeven. Laat dit moment ook het moment zijn om via een automatische incasso meteen geld over te maken naar je spaarrekening. Geld dat niet op je betaalrekening staat, kun je namelijk ook niet zomaar uitgeven.
2. Maak je gedrag inzichtelijk
De meest bruikbare (en misschien ook wel pijnlijke) realisaties komen op het moment dat je jezelf een spiegel voorhoudt. Door je uitgaven inzichtelijk te krijgen, weet je ook waar je makkelijker kunt besparen. Zou je graag meer inzicht willen krijgen in hoeveel er per maand binnenkomt en uitgaat, maar heb je geen zin of kennis om met Excel of een huishoudboekje aan de slag te gaan? Dan kan een app de uitkomst zijn. Wij hebben de beste budgetteerapps voor je op een rij gezet.
3. Richt je blik op de toekomst
Van maand naar maand leven kan een hoop stress opleveren. Soms kan het natuurlijk niet anders, maar in het algemeen zou je elke maand in staat moeten zijn om wat geld opzij te zetten.
Wat extra slim is, is om dit geld voor je te laten werken. Zeker als je naar de lange termijn kijkt. Beleggen brengt dan meer op dan sparen (al kleeft er wel meer risico aan), en dus kun je er ook voor kiezen om elke maand een extra bedrag op je beleggingsrekening te zetten. Stel je trouwens een automatische incasso in, dan heb je hier ook geen omkijken meer naar. Dan kun je lekker doen waar jij gelukkig van wordt, terwijl je geld voor je werkt. Zoals lekker shoppen, of alvast je volgende vakantie boeken!
Thomas verdiept zich graag in ingewikkelde beleggingsmaterie. Door zijn creativiteit kan hij een verhaal altijd op de Semmie-manier overbrengen op de lezer: helder, toegankelijk en to-the-point.
