Iedereen kan zich wel een situatie herinneren waarvan ze wilden dat ze het anders hadden aangepakt. “Had ik het maar anders gedaan…” of “Wat als dit niet was gebeurd…”
Spijt is een menselijke emotie. Eén die waardevol kan zijn voor het maken van toekomstige beslissingen, maar waar je je niet op voorhand door moet laten beïnvloeden.
De angst om de verkeerde keuze te maken, spijt te krijgen en hier ook naar te handelen, wordt in de gedragspsychologie de ‘regret theory’ of ‘regret aversion’ genoemd. In het Nederlands vertaalt: spijtaversie. Deze aversie of angst ervaren we op veel verschillende gebieden, waaronder op de beurs. En dat kan grote impact hebben op je beleggingsbeslissingen.
In het kort:
- De angst om spijt te ervaren vanwege een verkeerde keuze kan je afschrikken of juist motiveren om in actie te komen waar dit anders niet was gebeurd.
- Op het gebied van beleggen kan zich dit uiten in het nemen van grote risico’s, of juist in het zoveel mogelijk beperken van de risico’s.
- Een combinatie van vermogensbeheer en automatisch periodiek beleggen helpt jou om je niet te laten leiden door emoties en kortetermijnwinsten, maar door rationaliteit en een lange termijn groei van je portefeuille.
Wat is de ‘regret theory’?
De regret theory stelt dat mensen anticiperen op spijt, mochten ze de verkeerde keuze maken, en dat ze hier bij het nemen van beslissingen (al dan niet onbewust) rekening mee houden.
Deze geanticipeerde spijt kan je afschrikken om actie te ondernemen, of jou juist motiveren om dit wel te doen – met alle gevolgen van dien. De spijtaversie stelt je namelijk niet meer in staat om rationeel te denken. Hierdoor maak je beslissingen die je anders niet had genomen en waar je, ironisch genoeg, wellicht spijt van kunt krijgen.
Voorbeeld van geanticipeerde spijt
Een voorbeeld waarbij geanticipeerde spijt een rol speelt, is de Nationale Postcode Loterij. Bij veel andere loterijen is het lastig te achterhalen of je had gewonnen wanneer je mee had gedaan. Dit is anders bij de Postcode Loterij; bij deze loterij weet je zeker dat je had gewonnen als je had deelgenomen door de grote publiciteit van tv-programma’s waar meerdere winnaars van deze postcode in de schijnwerpers worden gezet.
Vanwege de geanticipeerde spijt die je zal voelen wanneer al je buren in de prijzen vallen, ben je eerder geneigd om lid te worden en te blijven van de Postcode Loterij. Zelfs wanneer je rationeel weet dat de kans om te winnen miniem is, en je op de lange termijn waarschijnlijk meer geld zal uitgeven aan de loterij dan dat je zal winnen.
De invloed van de theorie op beleggingskeuzes
Op het gebied van beleggingskeuzes kan de regret theory zich uiten op twee verschillende manieren. De angst om spijt te ervaren bij het maken van een verkeerde keuze, kan zich ofwel vertalen in het nemen van grote risico’s, ofwel in het zoveel mogelijk willen beperken van de risico’s.
Een voorbeeld waarbij de regret theory de beslissingen van veelal jonge beleggers beïnvloedde, is toen zij in 2021 massaal aandelen kochten van GameStop. Zij werden geïnspireerd door de enorme stijging van de koers en de succesverhalen van anderen.
Wie echter met ratio naar deze beleggingsbeslissing keek, zou deze keuze niet gemaakt hebben. GameStop, dat videospellen verkoopt, was immers een noodlijdend bedrijf.
De koersexplosie was te danken aan een groep particuliere beleggers die massaal aandelen kochten. Zij wilden institutionele beleggers die het aandeel hadden geshort een hak zetten. Door samen te werken steeg de koers van GameStop tijdens een reguliere beleggingsdag van $17 naar $500, om uiteindelijk de dag af te sluiten op ruim $80. Vanwege de angst om buiten de boot te vallen, rendement mis te lopen en daar later spijt van te hebben, ook wel de fear of missing out (FOMO) genoemd, stapten veel andere beleggers op het verkeerde moment in.
Koersexplosie aandeel GameStop in 2021
Wanneer je over een belegging op elke hoek van de straat hoort en elk hoekje van het internet leest, is de grootste stijging echter vaak al achter de rug. De kans bestaat zelfs dat er een koersdaling volgt, omdat een belegging te duur is geworden voor wat het eigenlijk waard is.
Dat een koers een enorme groei doormaakt, hoeft dus niet te betekenen dat jij hier als belegger van kunt profiteren. Of je als belegger in GameStop hebt geprofiteerd van de flinke koersstijging, of juist te maken kreeg met een flinke koersdaling, is afhankelijk van het moment dat je instapte.
GameStop is wellicht een extreem voorbeeld, een koersexplosie waar een doorgewinterde belegger hoogstwaarschijnlijk niet voor valt. Maar dit fenomeen en de bijbehorende ‘regret theory’ komt ook op kleinere schaal voor; iedere keer dat een belegger wordt beïnvloed door een nieuwsbericht, een analyse op internet of wellicht de buurman om een belegging te kopen, omdat hij anders bang is rendement mis te lopen en achteraf te denken: ‘Had ik maar…’.
Het effect van FOMO, het bijproduct van de regret theory, is ook duidelijk te zien wanneer er sprake is van een langdurige bull market. Wanneer koersen maar blijven stijgen, kan dit zelfs de meest risicomijdende beleggers uiteindelijk doen zwichten, in de angst om winst mis te lopen en daar later spijt van te krijgen.
‘Irrationele uitbundigheid’ noemde de voormalige voorzitter van de Federal Reserve, Alan Greenspan, het uitbundige enthousiasme dat de prijzen van beleggingen hoger opdrijft dan gerechtvaardigd kan worden aan de hand van de onderliggende fundamentele factoren.
In het verleden zijn door dit ongegronde optimisme bubbels ontstaan, die vervolgens uiteenspatten, leiden tot paniekverkopen en uiteindelijk zware economische gevolgen hebben, zoals de internetbubbel van 2000 en de financiële crisis van 2008.
Minder risico nemen door spijtaversie
De regret theory kan beleggers echter ook juist meer risicomijdend maken dan ze daadwerkelijk kunnen en willen zijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer startende beleggers meteen te maken krijgen met een verlies.
Dit hoeft niet afhankelijk te zijn van het type belegging, maar kan bijvoorbeeld ook komen door economische of geopolitieke ontwikkelingen die van invloed zijn op de financiële markten. Toch kan deze ervaring beleggers afschrikken om hier in het vervolg in te investeren. Zelfs wanneer ze rationeel weten dat er andere redenen aan het verlies ten grondslag lagen.
De impact van geanticipeerde spijt verkleinen
Ons onderbewustzijn speelt een significante rol bij het bepalen van ons (financiële) gedrag. Onze beslissingen zijn hierdoor minder rationeel dan we wellicht in eerste instantie denken. Is het mogelijk om deze rol in te perken en de impact van geanticipeerde spijt te verkleinen? Bewustwording is hierin de eerste stap. Er zijn nog een aantal manieren waarop we de impact van de beschreven theorie kunnen verkleinen.
- Door je vermogen te laten beleggen bij een vermogensbeheerder in plaats van zelf te beleggen, kies je eenmalig voor een gebalanceerde portefeuille en beleg je vervolgens met een passend risicoprofiel. Deze wordt vastgesteld aan de hand van je risicobereidheid en financiële situatie. Vermogensbeheer helpt je om je niet te laten leiden door emoties en kortetermijnwinsten, maar juist door rationaliteit en een lange termijn groei van je portefeuille.
- Wie er vervolgens voor kiest om automatisch in te leggen, investeert zijn vermogen iedere maand of ieder kwartaal op hetzelfde moment, zonder zich hierbij te laten leiden door nieuwsberichten of koersontwikkelingen. Dit doe je eenvoudig door een automatische incasso in te stellen of een betaalopdracht in te stellen in de online bankomgeving.
- Hoewel financieel nieuws onbewust emoties als angst en hebzucht kan aanwakkeren, kan het ook begrip creëren over waarom je portefeuille zich op deze manier ontwikkelt. Je hoeft dit dus niet te vermijden, zeker niet wanneer je automatisch belegt via een vermogensbeheerder. Lees bijvoorbeeld onze Marktupdate waar we het belangrijkste nieuws delen op economisch gebied van de afgelopen maand.
Bovenstaande tips om de impact van de regret theory te verkleinen, zijn universele manieren om bewustere beleggingsbeslissingen te maken. We zijn allemaal mensen, waardoor we gevoelig zijn voor invloeden van buitenaf. Dit hoeft je echter geen rendement te kosten.
Ben je benieuwd welke andere psychologische valkuilen er zijn om als belegger voor te waken? Lees dan dit artikel waar we een aantal valkuilen behandelen.
