Insights

De grote invloed van centrale banken op de beurs 

Door Thomas van der Lee op 25 november 2022 - leestijd: 8 min
De grote invloed van centrale banken op de beurs 
Insights

Er zijn vele factoren die ervoor zorgen dat koersen stijgen of dalen. Denk aan de individuele bedrijfsprestaties, (geo)politieke ontwikkelingen of macro-economische ontwikkelingen. Maar het beleid van centrale banken is dat ook. Terwijl centrale banken onafhankelijk moeten blijven, is hun rol groter dan dat je aanvankelijk denkt.


In het kort:

  • De belangrijkste taak van centrale banken is om te zorgen voor stabiliteit op financieel en monetair niveau;
  • Het beleid dat daarvoor gevoerd wordt heeft vaak grote invloed op de beurs(koersen);
  • Vooral als dit beleid afwijkt van het beleid dat wordt verwacht door beleggers zien we grote koersuitslagen.


De rol van centrale banken

De Nederlandsche Bank, de ECB, de Fed, the Bank of England: het zijn allemaal bekende centrale banken met eenzelfde rol. Dat is het beheren van de valuta van een land of groep landen en daarnaast het geld dat in omloop is (de geldvoorraad) controleren.

Er is geen land zonder eigen centrale bank, en landen kunnen ook niet zonder. Centrale banken bestaan dan ook al een tijdje. De oudste centrale bank ter wereld is die van Zweden: de Riksbank. Deze is opgericht in 1668. Ter vergelijking: onze eigen Nederlandsche Bank werd opgericht in 1814 en de ECB werd pas in 1998 opgericht. Ze delen wel allemaal dezelfde doelstellingen.

De voornaamste doelstelling van een centrale bank is zorgen voor stabiliteit op financieel én monetair niveau. Zo willen centrale banken zowel langdurige inflatie als deflatie vermijden. Ze hebben hier verschillende mogelijkheden voor.

Zo kan de centrale bank besluiten om de rente te verhogen of te verlagen. Als de centrale bank de rente verlaagt, zal er meer vraag naar krediet komen. Het wordt namelijk goedkoper om te lenen. Dit zal waarschijnlijk leiden tot een grotere economische groei en de inflatie aanwakkeren. Bij deflatie is het proces precies omgekeerd.


Onafhankelijk van overheden

Centrale banken hebben altijd een autonome rol en opereren onafhankelijk van overheden. Uitgebreid empirisch bewijs en theoretische analyses hebben namelijk aangetoond dat onafhankelijke centrale banken beter in staat zijn een lage inflatie te handhaven.

Omdat centrale banken prijsstabiliteit nastreven, leggen ze in hun beleid de basis voor een stabiele economie. Hierbij is het belangrijk dat ze kunnen ingrijpen wanneer dit nodig is. Als een overheid directe zeggenschap zou hebben over het beleid van de centrale bank, zou het kunnen zijn dat politici besluiten doorvoeren die voor hen gunstig zijn. Zo zouden ze geld van de centrale bank kunnen gebruiken om hun eigen economische plannen te financieren. Deze acties zouden op de lange termijn de economie ernstige schade kunnen toebrengen en een land financieel instabiel kunnen maken.

Om ervoor te zorgen dat een centrale bank altijd handelt in het beste belang van de burger, ook als dit betekent dat er pijnlijke besluiten moeten worden genomen, zijn ze onafhankelijk van overheden.


Centrale banken en de invloed op de beurs

Zoals we al eerder stelden, handelen centrale banken autonoom. Ze zullen zich dan ook nooit direct bezighouden met de beurs. Desondanks kan hun beleid wel flinke invloed hebben op beurskoersen en dus ook op jouw rendement.

Dat komt ten eerste omdat centrale banken met hun rentebeleid invloed uitoefenen op de kapitaalkracht en de doorgroeimogelijkheden van bedrijven, maar ook op reeds uitgegeven obligaties.


De invloed van het beleid van centrale banken op aandelenkoersen

Wanneer centrale banken de rente verhogen om een hoge inflatie te lijf te gaan, heeft dit geen directe invloed op aandelenkoersen. De enige directe impact is dat geld lenen bij centrale banken duurder wordt voor commerciële banken. Als particulier een lening afsluiten bij een commerciële bank zal daardoor ook duurder worden.

Zo spreiden de gevolgen zich als een olievlek uit. Want als commerciële banken hun tarieven om te lenen verhogen, wordt het voor consumenten ook duurder om geld te lenen. Variabele hypotheekrentetarieven zullen omhooggaan, maar ook de rente op je schulden. Wanneer voor consumenten de rente stijgt, zullen ze minder snel een lening afsluiten. Wanneer er minder geld beschikbaar is, wordt er natuurlijk ook minder gekocht. Daardoor nemen de inkomsten en winsten van bedrijven af.

Maar bedrijven worden niet alleen indirect beïnvloed door de daling van de consumentenbestedingen. Ze worden ook rechtstreeks beïnvloed, omdat ze ook geld lenen van banken om hun bedrijfsactiviteiten te runnen en verder te ontwikkelen. Wanneer banken lenen duurder maken, lenen bedrijven mogelijk minder en betalen ze een hogere rente over hun leningen, wanneer deze rente variabel is. Minder bedrijfsuitgaven kunnen de groei van een bedrijf vertragen: investeringen en uitbreidingsplannen gaan de koelkast in. Of het leidt zelfs tot bezuinigingen. Een hogere rente zorgt er daarnaast voor dat er een hogere prijs moet worden betaald voor een lening die nieuw wordt afgesloten. Hogere kosten en een afkoelend economisch klimaat zorgen voor een daling van de (toekomstige) winst, wat voor een beursgenoteerd bedrijf meestal de aandelenkoers negatief beïnvloedt.


Ontwikkeling beleidsrente Fed 2006-2022:


In de grafiek hierboven is het rentebeleid van de Fed te zien. De massale renteverhogingen zorgen ervoor dat de rente het hoogste punt in 14 jaar bereikt heeft.

In de grafiek hieronder is te zien dat de Amerikaanse 30-jaars hypotheekrente het beleid van de Fed volgt. Alhoewel de hypotheekrente aanvankelijk minder snel daalt, stijgt deze sinds begin dit jaar wel flink dankzij het beleid van de Fed.


Ontwikkeling Amerikaanse 3-jaars hypotheekrente 2006-2022:


Als de rente daalt gaan consumenten meer uitgeven, omdat de lagere rentetarieven hen het gevoel geven dat ze het zich eindelijk kunnen veroorloven om dat nieuwe huis te kopen of een andere grote uitgave te doen. Bedrijven zullen profiteren van de mogelijkheid om activiteiten, overnames en uitbreidingen tegen een goedkoper tarief te financieren, waardoor hun toekomstige inkomstenpotentieel toeneemt. Dit leidt op zijn beurt tot hogere aandelenkoersen.


De invloed van het beleid van centrale banken op obligatiekoersen

Ook obligaties worden beïnvloed door het rentebeleid van centrale banken. Obligaties zijn leningen. En als vergoeding voor de lening krijgt een obligatiehouder een rente, de zogeheten couponrente. Vaak wordt gedacht dat een stijgende rente een positief effect heeft op obligaties. Dit komt omdat de couponrente (de rente waar je recht op hebt wanneer je een obligatie koopt) ook meestijgt.

Maar er speelt meer. Want obligaties kunnen net als aandelen verhandeld worden. En daardoor kunnen ze in waarde stijgen en dalen. Dat is opmerkelijk, aangezien de waarde van de lening al vast staat en je weet welke couponrente je ontvangt. Hoe kan de prijs dan toch schommelen?

Dat hangt af van de rente die de centrale bank verhoogd of verlaagd . Als de rente stijgt, dan daalt de koers van een obligatie en andersom. Dat wordt veroorzaakt door het feit dat bij een stijgende rente er nieuwe obligaties op de markt komen die meer rendement (in de vorm van couponrente) opleveren.

Daarmee worden huidige obligaties, die dus eerder op een lagere rente zijn afgesloten, minder interessant: die koersen dalen.

Er is nog een tweede manier waarop centrale banken invloed hebben op de beurs. Dat komt omdat centrale banken in tijden van economische tegenwind in grote getalen obligaties opkopen. Dat doen ze om de economie te stimuleren. Omdat ze obligaties opkopen, komt er meer geld beschikbaar en wordt het uiteindelijk goedkoper voor bedrijven en consumenten om geld te lenen. Als dat geld wordt uitgegeven, dan stimuleer je met je inkoopprogramma dus indirect de economie.

Ten tijde van de coronacrisis is er door centrale banken in grote getalen obligaties opgekocht. Combineer die opkoopprogramma’s met een snel (economisch) herstel door bedrijven na de lockdowns en beurskoersen konden flink stijgen: er was simpelweg een teveel aan beschikbaar geld en weinig alternatieven om een beter rendement te behalen dan op de beurs.


Het beleid van centrale banken staat in de schijnwerpers

De afgelopen tijd hebben we gezien dat het beleid van centrale banken het sentiment op de beurs heeft bepaald. In tijden van (toren)hoge inflatie komen centrale banken en hun beleid automatisch in de schijnwerpers te staan. Of het draait om het afbouwen van de opkoopprogramma’s of om veranderingen in het rentebesluit; er wordt altijd gereageerd door institutionele beleggers. Zeker als het besluit niet in lijn is met hun verwachting.

Grote beleggers analyseren koersen en beleggen met oog op de toekomst. Hierbij ‘prijzen’ ze hun verwachtingen in. Wanneer ze bijvoorbeeld verwachten dat centrale banken de rente met 0,5% zal laten stijgen, en de rentes stijgen ook met dat percentage, dan zul je geen flinke koersuitslagen zien. Maar wanneer van de verwachting wordt afgeweken (positief of negatief), zul je zien dat koersen flink in de plus of min kunnen belanden.

Op deze manier hebben centrale banken met hun beleid een grote rol bij de ontwikkelingen op de beurs. Door in te spelen op economische ontwikkelingen, een gezonde inflatie na te streven en passend beleid te voeren, bepalen ze het speelveld voor beleggers.

Centrale banken zitten niet in een makkelijke positie. Van hen wordt verwacht dat hun beleid precies goed genoeg is: goed genoeg om de economie draaiende te houden, maar ook goed genoeg om ervoor te zorgen dat de inflatie niet te hoog of te laag is. Als centrale banken te traag reageren is er kritiek, maar ook als ze vooruitlopen op de muziek.

En daarbij moeten ze af en toe onpopulaire maatregelen nemen. Maatregelen die misschien op korte termijn pijn kunnen doen, maar voor de lange termijn wel voor stabiliteit zorgen.

Daarbij is transparantie een toverwoord voor beurzen. Want beleggers houden niet van onzekerheid. Als centrale banken het voor elkaar krijgen om de rentes verantwoord te verhogen, en dit in lijn te laten zijn met de verwachtingen van beleggers, dan zal de beweeglijkheid op de beurzen afnemen.

Als blijkt dat het beleid van centrale banken zijn vruchten gaat afwerpen en de inflatie daalt, zal de rente naar beneden kunnen. En als dat gebeurt, kun je als belegger een mooie rit omhoog maken.

Thomas van der Lee
Thomas van der Lee

Content Director

Alle blogs van Thomas van der Lee

Thomas verdiept zich graag in ingewikkelde beleggingsmaterie. Door zijn creativiteit kan hij een verhaal altijd op de Semmie-manier overbrengen op de lezer: helder, toegankelijk en to-the-point.

S

Beleggen met Semmie

Wij beleggen voor jou. Met helder inzicht in onze beleggingskeuzes, één duidelijke fee en eerlijk rendement.

Hoe werkt het