Een kwetsbare wereldhandel

Het aanhoudende optimisme dat de economie weer snel op volle toeren gaat draaien zorgde voor een prima beursmaand: beurskoersen stegen wereldwijd naar mooie niveaus. Maar er waren ook zorgen, zorgen over de stijgende rente en inflatie, de grondstofprijzen en de fragiliteit van de wereldhandel.

De fragiliteit van de wereldhandel

Eén enkel schip zorgde er afgelopen maand voor dat het Suezkanaal, dat ook wel de ‘slagader van de wereldeconomie’ wordt genoemd, compleet verstopt raakte. De Ever Given, een vrachtschip van meer dan 3 voetbalvelden lang, raakte door een windvlaag uit koers en kwam overdwars tegen 2 kades aan te liggen. Het zorgde voor de duurste file ooit.

Inmiddels is het 400 meter lange containerschip, waarop ruim 18.000 containers staan, weer rechtgetrokken en is het Suezkanaal weer bevaarbaar.

Door de opstopping ontstond er een enorme file van wachtende schepen aan beide kanten van het Suezkanaal. Volgens de Suez Canal Authority, dat het Suezkanaal beheert, lagen er op een gegeven moment meer dan 320 vaartuigen, zoals containerschepen en olietankers, te wachten.

Ongeveer 12% van de wereldwijde goederenhandel loopt via het Suezkanaal. Normaal gesproken wordt dagelijks voor bijna $10 miljard aan goederen door de 193 kilometer lange waterweg tussen de Rode Zee en de Middellandse Zee vervoerd. De blokkade van het Suezkanaal zorgde dan ook voor zo’n €340 miljoen schade per uur, schatte de Britse scheepvaartskrant Lloyd’s List in.

Een lange blokkade heeft dus grote gevolgen voor de wereldhandel en leidt tot leveringsproblemen voor winkels en tekorten van bepaalde goederen in de industrie. Ook Nederlandse winkelketens als Action, HEMA en Blokker konden door de blokkade problemen krijgen met de bevoorrading.

De bevoorradingsproblemen spelen niet alleen bij de Nederlands winkelketens, ook liep de levering van grondstoffen en andere handelsgoederen enorme vertraging op. Zo konden schepen met zo’n 13 miljoen vaten olie nergens heen. Daardoor steeg de olieprijs in korte tijd met zo’n 6% uit vrees voor bevoorradingsproblemen. Dit komt omdat 10% van het wereldwijde tankertransport door het Suezkanaal gaat. Toen bekend werd dat de Ever Given deels los is gekomen daalde de olieprijs ook meteen weer met zo’n 2% naar ruim $63 per vat.

De stremming toonde de fragiliteit van het Suezkanaal, de wereldhandel en hoe afhankelijk we in het Westen zijn van de zeestraat. Defensiedeskundigen wijzen dan ook zelfs op de risico’s van (smalle) doorgangen en zeestraten. Een blokkade (met wat kwade wil) kan een ernstige geopolitieke crisis veroorzaken. En daar zit natuurlijk niemand op te wachten.

Stijgende inflatie zorgt voor onzekerheid en dalende koersen

De vaccinatieprogramma’s zijn inmiddels in volle gang maar grote versoepelingen zaten er de afgelopen maand niet in. We moesten het doen met de verruiming van de avondklok. We smachten met z’n allen naar het pakken van een terrasje, het boeken van een vakantie en rustig kunnen winkelen zonder een afspraak te hoeven maken.

Het duurt nog even maar elke gezette vaccinatie brengt het moment waarop de economie weer op volle toeren kan draaien dichterbij. Dat is ook het moment waarop mensen hun opgespaarde euro’s weer kunnen uitgeven.

Die massale vraag naar goederen en diensten kan de prijzen doen opdrijven, wat leidt tot inflatie. Nu is inflatie op zich prima: het zorgt ervoor dat mensen blijven consumeren en zodoende de economie draaiende blijft. Maar een te hoge inflatie is echter gevaarlijk en gaat vaak ten koste van economische groei. Ook maakt het beleggers onzeker.

We hebben als consumenten weinig uit kunnen geven maar toch is de inflatie recent al opgelopen. Gestegen olieprijzen, containertekorten en chiptekorten doen de prijzen stijgen. Een tekort zorgt er namelijk voor dat de kostprijzen van producten omhoog gaan. Daardoor stijgen ook weer de verkoopprijzen.

Daarnaast is er natuurlijk ook enorm veel spaargeld wat aan de zijlijn staat te wachten op de heropening van de economie. Niet alleen in Europese landen waar door lockdowns geld niet makkelijk uitgegeven kon worden. Maar ook in de Verenigde Staten. De Amerikaanse president Joe Biden kwam met een steunpakket ter waarde van $1.900 miljard dollar om de Amerikanen de coronacrisis door te helpen.

Onderdeel van Biden’s steunpakket is het uitdelen van ‘gratis geld’. Hierdoor ontvangen Amerikanen met een laag tot modaal inkomen een bedrag van $1.400.

Met de mogelijkheid om meer geld uit te geven, stijgt ook de vraag naar producten en als de vraag hoger wordt dan het aanbod stijgen de prijzen mee. Ook dat is een oorzaak waarom het inflatieniveau mogelijk verder gaat stijgen.

Om de inflatie in te dammen en op een gewenst niveau te houden wordt er door centrale banken gespeeld met de rente. Het is namelijk zo dat de ontwikkeling van de rente voor een groot deel wordt bepaald door de ontwikkeling van de inflatie. Inflatie tast namelijk de koopkracht van geld aan zodat iemand die geld uitleent aan een ander een vergoeding zal wensen voor deze geldontwaarding. Wanneer er een stijging van de inflatie wordt verwacht, zal de rente normaal gesproken op spaarrekeningen, hypotheken en (consumenten)leningen ook hoger worden om de geldgever te compenseren voor deze stijgende inflatie.

De samenhang tussen inflatie en rente werkt ook andersom. Wanneer de rentes stijgen, wordt het duurder om geld te lenen waardoor mensen minder geld te besteden hebben. Doordat men minder uitgeeft wordt de economie afgeremd en de prijzen stijgen minder snel (of dalen zelfs). Wanneer de rente daalt krijg de economie weer een boost. Mensen en bedrijven kunnen goedkoper lenen en prijzen zullen daardoor weer stijgen. Het spel tussen rente en inflatie is er een die door centrale banken als de ECB veelvuldig wordt gespeeld. De rente werkt in dit geval als een gas- en rempedaal voor de economie. Maar ook voor de beurs. Hogere rentes zorgen ervoor dat aandelen minder interessant worden en huidige obligaties in waarde dalen. Beleggers varen dus al een tijd wel bij de lage rentes van de afgelopen jaren.

Ze kijken dan ook met grote interesse naar hoe beleidsmakers reageerden op de recente stijging. De Europese Centrale Bank (ECB) schoot net als beleggers in de paniekstand toen ze de inflatie zagen toenemen en verruimde het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) opkoopprogramma om de rentes op obligaties te drukken. De Amerikaanse Centrale Bank, de Federal Reserve (Fed), was daarentegen niet zo onder de indruk en vertelde de situatie nauw in de gaten te houden, maar voorlopig geen maatregelen te treffen. Dat nam bij beleggers de onzekerheid niet weg met volatiele koersen tot gevolg.

Je kunt je afvragen of die onzekerheid terecht is. Vooral omdat centrale banken, en dan met name de Fed, ver van te voren aangeven of er wijzigingen in het beleid aan zitten te komen. Eerder benoemd maakt de Fed zich minder druk, simpelweg omdat de rente nog altijd vrij laag is. Daarnaast kan je stellen dat een licht oplopende rente ook positief is. Koersen van verschillende beleggingscategorieën, zoals aandelen, zijn de afgelopen jaren enorm gestegen. Vaak zelfs naar recordhoogtes. Door een stijgende rente loopt er wat lucht uit die categorieën zodat de waardes wat reëler worden.

Het is belangrijk om de dreiging van het inflatiespook, en een stijgende rente, goed in de gaten te houden. Ook om te kijken hoe deze zich gaan ontwikkelen de aankomende tijd. Het voordeel dat beleggers hebben is dat centrale banken zich nu committeren aan een gemiddelde inflatie 2%. Een korte, tijdelijke, piek zorgt er dus niet voor dat het noodzakelijk wordt om het beleid te wijzigen. Die zekerheid geeft beleggers rust en doet de beurskoersen goed.

Grondstofprijzen rijzen de pan uit

Sinds begin van het jaar zijn de prijzen van grondstoffen enorm gestegen. Nu een groot deel van de wereld nog steeds in de greep is van de door het coronavirus veroorzaakte lockdowns, lijkt de sterke vraag naar grondstoffen misschien verrassend, maar dat is het niet.

Dankzij de uitbraak van het coronavirus daalde de vraag naar grondstoffen enorm omdat de wereldwijde productie stil kwam te liggen. Met de uitrol van vaccins is er echter een grote kans dat de economie op korte termijn weer op volle kracht kan draaien. Dan wordt ook meteen de opgekropte vraag losgelaten. En dat zie je nu al in stijgende grondstofprijzen: sojabonen werden het afgelopen jaar bijna 50% duurder en staan op hun hoogste peil in 6 jaar, ook de koperprijs noteert zijn hoogste niveau in 8 jaar.

De olieprijs daalde op het hoogtepunt van de coronacrisis enorm, maar is sindsdien aanzienlijk gestegen doordat economische stimulansen en succesvolle vaccins de hoop wekken op een relatief snelle terugkeer naar een hoger niveau van economische activiteit. De olieprijs lag in april 2020 onder de $20 per vat, maar koerst momenteel weer ruim boven de $60.

Deze hausse in grondstofprijzen kan misschien wel leiden tot een nieuwe ‘supercyclus’. Bij zo’n cyclus - die zich om de paar decennia voordoet - stijgen de prijzen van allerlei grondstoffen door het dak. De vraag blijft namelijk het aanbod overtreffen.

In de voorbije 120 jaar kenden we 4 van dat soort supercycli, waarbij de recentste in juli 2008 piekte na een continue toename van 12 jaar. China was toen de motor via zijn snelle industrialisering en verstedelijking, die een enorme vraag naar grondstoffen ontketenden.

Die supercylus kwam in 2010 ten einde en de prijzen voor koper, ijzererts, olie en verschillende agrarische producten zijn sindsdien gekelderd door tegenvallende economische groei, overproductie en extreem lage inflatie.

Landen die nu van de stijgende grondstofprijzen lijken te profiteren zijn vooral de opkomende markten. Zo profiteert Chili, ’s werelds grootste koperproducent, van de stijgende koperprijzen. De prijzen van de koper stegen voor het eerst in 10 jaar boven de $8 per kilo. De koperexport bedroeg in februari zo’n $3,9 miljard, wat 42% meer is dan de maand ervoor.

Vorig jaar hebben alle olieproducerende landen geleden, maar Irak stak er met kop en schouders bovenuit. Volgens het International Monetair Fonds zakte de Iraakse economie in met zo’n 11%. Dat is meer dan die van alle andere grote olie-exporteurs. Nu de olieprijs van $20 per vat is gestegen naar $60 per vat en volgens experts zelf door kan stijgen naar $100 per vat, lijkt het geplaagde land te kunnen profiteren.

Maar ook een Westers land als Australië profiteert. Zo bereikte de verkoop van ijzererts, het belangrijkste exportproduct van het land, eind vorig jaar al een record. Nu schiet ook de verkoop van tarwe de lucht in en veehouders hebben moeite om de vraag naar rundvlees te kunnen bijhouden.