Marktupdate

Kettingreactie door toezichthouders voorkomen

Door Koen Kersten op 01 april 2023 - leestijd: 8 min
Kettingreactie door toezichthouders voorkomen
Marktupdate

De afgelopen maand stond in het teken van de onrust in de bankenwereld. Failliete banken leken een kettingreactie te ontketenen. Adequaat ingrijpen van toezichthouders deed echter erger doen voorkomen. Uiteindelijk keerde de rust weer snel terug en werd de maand toch nog met groene cijfers afgesloten.


In het kort:

  • In één maand tijd vielen drie Amerikaanse banken om: een ontwikkeling die veel beleggers deed terugdenken aan de crisis uit 2008 en de daaruit ontstane economische onzekerheid;
  • Ook in Europa ging er een bank kopje onder: Credit Suisse. Deze bank werd al langere tijd geplaagd door schandalen en mislukte speculaties. De overgewaaide Amerikaanse onzekerheid gaf het laatste zetje;
  • De Chinese president Xi Jinping bezocht ambtsgenoot Poetin om te praten over een (economische) samenwerking. Beide presidenten genieten minder steun in het eigen land en kunnen wel een boost gebruiken;
  • De bankenonrust zette de financiële markten op scherp. Uiteindelijk keerde de rust dankzij adequaat ingrijpen van toezichthouders snel terug en wordt er weer naar boven gekeken.


Amerikaanse bankencrisis rijt oude wonden open

De financiële markten stonden afgelopen maand in het teken van een nieuwe bankencrisis die deed terugdenken aan 2008, het jaar waarin zakenbank Lehman Brothers failliet ging en waardoor een wereldwijde economische crisis uitbrak. De vrees was dat dit scenario zich opnieuw zou voordoen. Maar wat is er nu precies gebeurd?

Binnen korte tijd gingen er drie Amerikaanse banken failliet: cryptobanken Silvergate Bank en Signature Bank en ook Silicon Valley Bank (SVB), een bank gericht op tech-bedrijven, redde het niet.

Silvergate Bank - een kleine hypotheekbank uit San Diego - slaagde erin om te transformeren tot een grote speler met miljarden aan activa, door zich te profileren als de huisbankier van de cryptobeurzen. In tegenstelling tot reguliere banken kon het bankrekeningen openen en software ontwikkelen, waardoor cryptobeleggers gemakkelijk dollars konden overmaken naar hun beleggingsportefeuilles. In 2019 ging Silvergate naar de beurs en zag het zijn koers in slechts twee jaar tijd met meer dan 1.600 procent stijgen. Van die stijging is echter inmiddels niets meer over.


Volatiel koersverloop aandeel Silvergate Bank


Begin vorig jaar daalde de waarde van cryptomunten fors door de algemene malaise op de financiële markten, waardoor Silvergate veel klanten verloor. Bovendien raakte de bank betrokken bij het schandaal rondom het populaire cryptoplatform FTX, waarvan de oprichter Sam Bankman-Fried wordt beschuldigd van het wegsluizen van miljoenen dollars van beleggers. Marktregulatoren en het Amerikaanse ministerie van Justitie begonnen een onderzoek naar de rol van Silvergate hierin. Hoewel er nog geen bewijs is gevonden tegen Silvergate, zorgde dit ervoor dat nog meer klanten de bank verlieten. In slechts enkele maanden tijd werd er 8,1 miljard dollar van rekeningen en beleggingsportefeuilles opgenomen, waardoor de bank gedwongen werd om razendsnel eigen activa te verkopen, vaak met verlies. Uiteindelijk besloot de bank zelf faillissement aan te vragen vanwege alle negatieve ontwikkelingen.

Het faillissement van de tweede bank, Silicon Valley Bank (SVB), staat los van dat van Silvergate, ondanks de korte tijd die tussen beide faillissementen zat. SVB was gespecialiseerd in het financieren van technologie-startups, een niche-markt. De technologiesector heeft jarenlang flink kunnen groeien – waarvan SVB profiteerde – maar daalde in 2022 hard in waarde.

Als gevolg hiervan begonnen deze bedrijven hun reserves aan te spreken en geld te onttrekken bij SVB. De omvang van deze onttrekkingen dwong ook deze bank om bezittingen te verkopen, om zo aan de vraag te kunnen voldoen. Het geld van banken zit vaak in relatief veilige effecten, in dit geval Amerikaanse staatsobligaties. Maar door de snelle stijging van de rente was de waarde van deze staatsobligaties hard gedaald. Als gevolg hiervan maakte SVB grote verliezen bij het verkopen van deze bezittingen.

Op 8 maart maakte SVB bekend dat het $1,8 miljard aan verlies had geleden op de obligaties. Om dit tekort aan te vullen, wilde de bank $2,25 miljard aan aandelen uitgeven. Dit was funest voor het vertrouwen in de bank en zorgde ervoor dat het aandeel van de bank de volgende dag sterk daalde. Daarnaast zorgde het voor paniek bij klanten van de bank, die gezamenlijk uiteindelijk $42 miljard wilde opnemen. Uiteindelijk greep de overheid op 10 maart in om het vertrouwen zo veel mogelijk te herstellen.

Inmiddels zijn er al beschouwingen geweest over hoe dit zo uit de hand heeft kunnen lopen. Een eerste oorzaak zou zijn dat de bank een te hoge mate van concentratie had binnen haar klantenbestand. Dit zou zijn ontstaan aan het begin van de coronacrisis. Techbedrijven maakten toen grote winsten, waardoor de klanten van SVB steeds meer geld bij de bank plaatsten. De bank investeerde dit geld vervolgens in langlopende instrumenten om rente-inkomsten te laten stijgen en betere winsten te behalen, zonder rekening te houden met het risico van stijgende rentes. Dit, in combinatie met de onzekere economische tijden, zorgde voor grote problemen bij de bank.

De derde bank die het niet redde, Signature Bank, werd in 2002 opgericht in New York als een meer bedrijfsvriendelijk alternatief voor grote banken. De bank breidde zich uiteindelijk uit naar de westkust en stelde zich vervolgens open in 2018 voor de wereld van crypto. Deze stap versnelde de afgelopen jaren de groei van de deposito's. De bank creëerde een 24/7 betalingsnetwerk voor crypto-klanten en had $16,5 miljard aan deposito's van crypto-gerelateerde klanten. Signature had vergelijkbare problemen als SVB, doordat ook daar veel grote klanten massaal hun geld opnamen.

Om toekomstige gevallen te voorkomen, zullen de autoriteiten onderzoeken op welke manier het bankensysteem verbeterd kan worden. Toezichthouders en de Amerikaanse overheid grepen snel in om te voorkomen dat een kettingreactie of domino-effect zou ontstaan binnen het bankensysteem. De Amerikaanse overheid heeft aangekondigd dat degenen die geld hebben verloren als gevolg van het faillissement van SVB gecompenseerd zullen worden. Hiermee legt de overheid de verantwoordelijkheid bij het bankwezen om eventuele verliezen te dekken, zodat de belastingbetaler niet opdraait voor de kosten. Het is aan het bankwezen om ervoor te zorgen dat de deposito's worden terugbetaald.


Grootste val sinds kredietcrisis

Bank Jaar van omvallen Activa (in mld. dollars)
Lehman Brothers 2008 862
Washington Mutual 2008 386
Silicon Valley Bank 2023 209
Signature Bank 2023 118
Continental Illinois 1984 104
First Republic Bank 1988 74
American Savings and Loan 1988 69
Bank of New England 1991 43
IndyMac 2008 40
Colonial Bank 2009 32

Tien grootste omgevallen Amerikaanse banken in activa (gecorrigeerd voor inflatie 2021), in miljarden dollars. Bron: FD.


Tijdens al deze tumult kwam de Amerikaanse centrale bank, de Fed, bijeen. Veel beleggers hadden verwacht dat de Fed, gezien alle problemen in de bankensector, geen renteverhoging zou doorvoeren. Dit vanwege de opdrogende liquiditeit, de hoge rentestanden die nu al voor problemen zorgen en de deuk in het vertrouwen in het systeem.

Maar ondanks de verwachtingen heeft de Fed de rente met 0,25% verhoogd. Desalniettemin reageerden beleggers neutraal op de stijging, vooral vanwege de zalvende woorden van Fed-voorzitter Jerome Powell. Zijn toelichting zorgde voor vertrouwen onder beleggers: hij stelde dat de Fed zich bewust is van de ontwikkelingen in de sector en hintte op een mogelijke pauze in de renteverhogingen. Dit beleid is echter afhankelijk van de data die naar buiten komt.

Uiteindelijk kunnen we concluderen dat de bankensector de maand maart liever kwijt dan rijk is. In een maand tijd daalde de koers van de Nasdaq Bank Index met zo’n 26%.


Malaise trof de gehele Amerikaanse bankensector


Europa vreest besmettingsgevaar Amerikaanse bankencrisis

Er bevindt zich een grote oceaan tussen de Verenigde Staten en Europa, maar toch kon die niet voorkomen dat de Amerikaanse problemen overwaaiden naar het Europese vasteland. Ook het Europese sentiment op de financiële markten werd bepaald door de perikelen in de bankenwereld.

Nadat er in de Verenigde Staten een vertrouwensprobleem ontstond door SVB, ging iedereen op zoek naar de volgende kandidaat die aan hetzelfde risico stond blootgesteld. Credit Suisse, een fameuze Zwitserse bank, kwam zodoende in de schijnwerpers te staan. Klanten onttrokken massaal hun spaartegoeden om geen risico te lopen dat ze hun geld eventueel kwijt zouden raken bij een faillissement. Dit bleek het laatste zetje te zijn voor de al langere tijd geplaagde bank. Maar voordat de 167 jaar oude bank volledig zou omvallen, traden de lokale autoriteiten op en werd er een deal met een andere Zwitserse bank, UBS, afgedwongen om de bank te redden. Volgens de Zwitserse minister van Financiën Karin-Keller Sutter had de bank het namelijk geen dag langer volgehouden.


Koers Credit Suisse al twee jaar in vrije val


Ten grondslag aan dit debacle ligt een veelvoud aan schandalen, waaronder spionageschandalen, witwaspraktijken, corruptie, diefstal en miljardenverliezen met faliekant mislukte speculaties. Voornamelijk de verliezen die voortkwamen uit die mislukte speculaties, zorgden voor een slechte financiële positie en voor broos vertrouwen in de bank.

Volgens de Zwitserse autoriteiten was er geen andere optie dan dat concullega UBS Credit Suisse voor ongeveer zo’n €3 miljard euro over zou nemen. Simpel gezegd is de overheid niet zelf in staat om een bank met dergelijke omvang te besturen en landgenoot UBS was daarom de meest logische keuze. Opvallend was daarbij wel dat binnen de deal obligatiehouders die in zogenaamde AT1-obligaties zaten, werden achtergesteld. De volledige posities werden afgeschreven, waardoor er zo’n €16,1 miljard aan bezit verdween. Aandeelhouders kregen nog een fractie van hun inleg terug, maar obligatiebezitters bleven boos achter.


Een Russisch-Chinese ontmoeting voor de bühne?

Geopolitieke spanningen – spanningen tussen landen of regio’s – zorgen voor onrust op financiële markten. Dat zagen we ruim een jaar geleden toen Rusland Oekraïne binnenviel en veel beurskoersen kelderden. Die gestarte oorlog duurt inmiddels ruim een jaar, en het Russische leger zit qua opmars muurvast. Momenteel draait de oorlog om de strijd in Bachmoet, een kleine Oekraïense stad met weinig militaire – maar wel politieke – waarde. Oekraïne blijft de stad met hand en tand verdedigen, wat er inmiddels al toe heeft geleid dat ruim 50.000 Russische soldaten daar de dood hebben gevonden.

Rusland is namelijk al sinds de zomer bezig om de stad in handen te krijgen, maar bijt zich hier vooralsnog op stuk. Daarbij gaan er ook geluiden rond dat een Oekraïens tegenoffensief langzaam maar zeker gaat starten.

De positie van de Russische president Poetin lijkt politiek gezien daarmee kwetsbaar. Dat de Chinese president Xi Jinping afgelopen maand Rusland bezocht om het bondgenootschap te benadrukken, leek voor Poetin dan ook op een goed moment te komen. Hoe deze ontmoeting door de rest van de wereld moet worden gezien, is vooralsnog lastig. Is het een ontmoeting voor de bühne? Of is het er een waar een sterke strategische financiële alliantie wordt gevormd?

De ontmoeting geeft Poetin vooralsnog de broodnodige steun van het achterland. Russische steun voor de oorlog brokkelt af en deze ontmoeting met een bondgenoot kan voor nieuw vertrouwen zorgen.

China probeert zijn eigen problemen, zoals een teruglopende economie, vergrijzing en financiële problemen in de vastgoedsector, te maskeren door zich als wereldleider en vredesstichter op te werpen en daarbij de gezamenlijke vijand – de Verenigde Staten – af te troeven.

Vooral China lijkt vooralsnog van een samenwerking te gaan profiteren. Rusland heeft het economisch moeilijk doordat de toevoer van grondstoffen naar met name Europa is afgesloten en China kan hiervan profiteren. Deze ontmoeting had dan ook vooral het doel om de economische samenwerking te verbeteren. Poetin is op zoek naar een afzetmarkt, maar China kan niet alles afnemen. Inmiddels zou China al zo’n 70% korting krijgen op Russisch gas om het maar af te nemen. Daarnaast zijn er deals gesloten op het gebied van bosbouw en landbouw. China importeert veel Russisch hout en dankzij deze deal zal dat alleen maar toenemen.


Ruslands groeiende handel met China


Op oorlogsvlak werden er – voor zover bekend – geen deals gesloten. China weet ook dat het zich op glad ijs gaat bevinden als het zich gaat bemoeien met de oorlog. Daarom gaat het geen wapens leveren aan Rusland. Alhoewel China probeert onafhankelijk te worden van het Westen, is het toch de belangrijkste handelspartner. Het merendeel van de Chinese export gaan tenslotte naar deze landen.

Maar slecht nieuws voor Poetin betekent niet direct positief nieuws voor het Westen. Vrijwel direct na het bezoek van Xi kondigde Poetin namelijk aan dat hij tactische kernwapens in Wit-Rusland gaat plaatsen, wat tot verontwaardiging van veel Westerse leiders heeft geleid. Toch wijst Poetin vooral met zijn vinger terug. De Verenigde Staten hebben namelijk meerdere kernwapens bij bondgenoten in Europa gestationeerd. Het gebruik van nucleaire wapens als onderdeel van de tactiek wordt door velen als onverantwoordelijk beschouwd.

Hoewel de financiële markten zich hebben hersteld van de inval van Rusland en de onrust die dit met zich meebracht, blijkt dat beleggers nog steeds rekening moeten houden met geopolitieke spanningen. In de huidige gespannen markt kan er weinig gebeuren voordat het sentiment weer negatief wordt.


Kettingreactie door toezichthouders voorkomen: vertrouwen keert terug

De beurzen stonden de afgelopen maand in ieder geval in het teken van de onrust in de bankenwereld. Ondanks dat de bankencrisis van 2008 inmiddels 15 jaar geleden is, ligt deze nog vers in het geheugen bij veel beleggers. Gelukkig deed resoluut optreden door verschillende toezichthouders erger voorkomen. Amerikaanse spaarders kregen de geruststelling dat ze hun geld terug zouden krijgen en de Zwitserse overheid faciliteerde de overname van Credit Suisse door UBS.

Doordat het verder rustig bleef, keerde het vertrouwen terug op de beurzen en kon er weer naar boven worden gekeken.


Semmie en haar portefeuilles

Wie enkel naar de cijfers kijkt, ziet kleine bewegingen in de portefeuilles en gaat uit van een rustige beurs. Het is echter zo dat er nog steeds sprake is van een volatiele markt, waar (flinke) koersstijgingen afgewisseld worden met (flinke) koersdalingen. Obligaties presteerden afgelopen maand relatief het best. Dalende rentes zorgden ervoor dat obligatiekoersen konden stijgen. Ondanks de onrust van de afgelopen maand blijven de Semmie portefeuilles in 2023 goed presteren.


Portefeuille: Rendement maart Rendement 2023
ESG - defensief: 0,91% 2,53%
ESG - neutraal: 0,92% 3,56%
ESG - offensief: 0,92% 4,60%
ESG - zeer offensief: 0,91% 5,65%



Impact - defensief: 1,11% 3,12%
Impact - neutraal: 0,86% 4,41%
Impact - offensief: 0,63% 5,72%
Impact - zeer offensief: 0,40% 7,05%
Koen Kersten
Koen Kersten

Analyst Asset Management

Alle blogs van Koen Kersten

Koen dompelt zich graag helemaal onder in de wereld van beleggen. Als analist schrijft hij voor Semmie over de marktontwikkelingen. Maar het liefste is hij bezig met het optimaliseren van onze modelportefeuilles.

S

Beleggen met Semmie

Wij beleggen voor jou. Met helder inzicht in onze beleggingskeuzes, één duidelijke fee en eerlijk rendement.

Hoe werkt het