Een nieuwe realiteit

Ondanks de maandenlange voorbereiding gingen er maar weinigen van uit dat Rusland daadwerkelijk Oekraïne zou gaan binnenvallen. Maar het is inmiddels oorlog. Deze nieuwe realiteit brengt onzekerheid met zich mee die de maatschappij maar ook de beurzen flink in zijn greep houdt.

Een keerpunt voor Europa

In de tweede week van februari kwam er een waarschuwing vanuit de Verenigde Staten dat Rusland op korte termijn wel eens een invasie zou kunnen beginnen in Oekraïne. De Russen ontkenden dit stellig, maar inmiddels weten we wel beter: het is oorlog in Oost-Europa.

Deze oorlog komt deels voort uit oude Russische wonden die nooit zijn geheeld. De ineenstorting van de Sovjet-Unie vond plaats in 1991, nadat het land al lange tijd in staat van verval verkeerde. Tussen 1989 en 1991 rukt een aantal landen zich los van Sovjetbemoeienis en deze landen worden dan ook zelfstandig.

Ook Oekraïne kiest ervoor om zich los te maken van de Sovjet-Unie. En dat terwijl Rusland in 1954 het schiereiland de Krim nog aan Oekraïne cadeau gaf als teken van vriendschap. De toenmalige leider van de Sovjet-Unie, Chroesjtsjov, redeneerde dat het gebied "economisch, territoriaal en cultureel" beter bij Oekraïne paste.

Na de val van de Sovjet-Unie vond er uitbreiding plaats van de NAVO-landen naar Oost-Europa, tot grote frustratie van Rusland. Ook de Baltische staten voegden zich bij de NAVO terwijl zij eerder nog onderdeel waren van de Sovjet-Unie. Dat dit de Russen frustreerde is geen verrassing: de NAVO was namelijk opgericht als reactie op de CVVO (de Russische tegenhanger).

En dat is deels waar de Russische schoen wringt. Poetin beschreef het uiteenvallen van de Sovjet-Unie als een catastrofe. In de meerdere decennia dat Poetin aan de macht is heeft hij er alles aan gedaan om zoveel mogelijk van de oude Sovjet-Unie te herstellen. De mogelijkheid dat Oekraïne zou gaan toetreden tot de NAVO past dan ook zeker niet in Poetins gedachtegoed.

Hij ziet de uitbreiding van de NAVO als een groot risico voor Rusland en zal er daarom alles aan doen om dat niet te laten gebeuren. Die gedachte wordt versterkt doordat Poetin Oekraïne ziet als een gebied met dezelfde culturele en historische achtergrond. Toen in 2014 massale protesten ervoor zorgden dat de pro-Russische president werd afgezet annexeerde Rusland de Krim. Een conflict volgde waarbij tot nu toe meer dan 13.000 levens verloren zijn gegaan.

Wat weten we tot nu toe?

Rusland is begonnen aan de invasie van Oekraïne. Tot op heden is het nog onduidelijk wat Rusland precies wil bereiken. Poetin heeft ook vrijwel de gehele wereld verrast met de huidige stappen die hij heeft ondernomen. Daarmee blijft het voor een deel gissen wat er in de toekomst gaat gebeuren. Er zijn wel een aantal belangrijke punten die we in acht kunnen nemen:

1. Een van de doelen van Poetin lijkt het vernietigen van het Oekraïense leger. Verschillende strategische punten zoals vliegvelden en wapendepots zijn inmiddels aangevallen. Op die manier moet Oekraïne ingelijfd worden. Poetin ziet Oekraïne namelijk als fundamenteel Russisch. Oekraïners die voor het Westen kiezen zijn voor hem niet alleen pionnen, maar ook verraders. De inval in Oekraïne zou een startschot kunnen zijn voor het mogelijk weer in ere proberen te herstellen van de uiteengevallen Sovjet-Unie.

2. Inmiddels kunnen we spreken van een ongekende samenwerking tussen veel landen om sancties op te leggen tegen Rusland. De snelheid en mate van de sancties zijn indrukwekkend. Zo proberen ze om Poetin te ontmoedigen om door te zetten en om ook andere Russische belangen aan te pakken. Deze sancties zijn onder andere gericht op de transportsector en de technologiesector. Ook Belarus, dat Rusland steunt in de oorlog, wordt door sancties getroffen.

Dat deze sancties al meteen impact hebben blijkt uit de koers van de Russische munt, de Roebel. Deze nam een duikvlucht nadat de sancties werden aangekondigd en de waarde van de munt daalde met zo’n 30%.

Ook de Russische beurs komt er niet ongeschonden vanaf. Het afgelopen half jaar is deze met maar liefst 50% in waarde gedaald. De grootste klap hiervan kwam afgelopen donderdag. In slechts een half uur tijd verloor de Russische beurs maar liefst 30% van zijn waarde.

Waardeontwikkeling Russische beurs (MOEX):

Bron: Google Finance.

3. Het belangrijkste exportproduct van Rusland is energie. En dit is nu precies het punt waar de rest van de wereld Rusland moeilijk op kan pakken. Opmerkelijk was het dan ook om te zien dat sinds het starten van de invasie de toestroom van gas door Oekraïne naar Europa fors is toegenomen.

Als onderdeel van de sancties werden een aantal Russische banken verwijderd uit het internationale betaalsysteem SWIFT. Dat niet alle Russische banken worden verwijderd heeft als reden dat Europa anders niet meer kan betalen voor gas. Als dat zou gebeuren, dan zou de gaskraan helemaal dichtgedraaid worden.

De problemen in de energiemarkt zorgden al voor moeilijke omstandigheden voor bedrijven en consumenten. Met deze oorlog en Russische boycot stijgen de olie- en gasprijzen nog verder. Dit zal impact hebben op onder andere de koopkracht en winsten van bedrijven.

4. De druk op de energiemarkt zal aanhouden waardoor de inflatie op korte termijn hoog blijft. Dat komt slecht uit omdat de inflatie al tijden historisch hoog is. Het voordeel voor de centrale banken is dat inflatie geen politieke speelbal meer is, maar dat er nu met de vinger gewezen kan worden naar Rusland. De verwachting is dan ook dat centrale banken minder agressief gaan switchen naar een verkrappend beleid. Dit kan de aandelenmarkten wat ademruimte geven.

Op andere gebieden is het slechts gissen naar wat er gaat gebeuren. Wat duidelijk is, is dat de NAVO niet zelf gaat ingrijpen met militaire kracht, maar Oekraïne wel steunt met het leveren van wapens en andere goederen. Deze aanpak is belangrijk omdat de huidige oorlog niet lijkt te gaan escaleren tot een nog groter conflict.

Voor Oekraïne lijkt het nog altijd zo te kunnen zijn dat Rusland niet volledig Oekraïne inneemt. Vooral het oosten is interessant voor de Russen omdat de bevolking hier voor een groot deel pro-Russisch is. Het overige gebied lijkt minder interessant. Poetin kan dit met zijn krijgsmacht innemen maar dat is slechts een eerste stap. Het bezet houden is kostbaar en levert problemen op. De bevolking daar wil absoluut geen onderdeel van Rusland worden. Daarnaast kan het ook zijn dat Poetin een pro-Russisch bewind wil neerzetten om Oekraïne zo onder controle te houden.

Hoge inflatie blijft de VS bezighouden

De inflatie in de Verenigde Staten is de afgelopen maand verder gestegen naar een jaar-op-jaarniveau van 7,5%. Een hoge inflatie zorgt ervoor dat producten duurder worden, en dat voel je in je portemonnee. De prijsstijging hoeft niet het einde van de wereld te zijn als je loon ook meestijgt: dan ben je namelijk in staat om de prijsstijging op te vangen. Maar in de Verenigde Staten is het nationaal gemiddelde loon ten aanzien van vorig jaar met 3,1% gedaald. Zodoende wordt de kloof tussen wat de Amerikanen moeten betalen en wat ze ontvangen nog groter.

Inflatieontwikkeling Verenigde Staten (jaar-op-jaar in procenten):

Bron: Wall Street Journal.

De Amerikaanse president Biden wordt hiervoor verantwoordelijk gehouden. Uit de resultaten van een enquête bleek dat maar 33% van de ondervraagden het huidige beleid van Biden steunt. 53% is niet tevreden met de resultaten die zijn beleid oplevert. Dit betekent dat Biden grote stappen moet maken om zijn populariteit te laten stijgen.

De invasie van Rusland in Oekraïne lijkt een mooie kans om zijn approval ratings omhoog te krijgen. Sowieso is het interessant om te zien hoe Biden reageert op de inval. De Verenigde Staten en Rusland zijn namelijk van oudsher de twee wereldmachten en leven al jaren op gespannen voet.

Op economisch vlak kan het conflict voor wat ademruimte zorgen voor Amerikaanse beleggers. Het conflict geeft de Amerikaanse centrale bank, de Fed, mogelijk wat meer ruimte om minder hard op de rem te trappen. Dit betekent dat er mogelijk minder renteverhogingen aankomen in 2022. Iets wat de Fed goed uitkomt omdat de Amerikaanse politiek steeds meer druk legt op de centrale bank om dit wel te doen: de economie moet zich blijven ontwikkelen.

Alhoewel de onrust in Oekraïne ver weg is van het Amerikaanse continent gaat het wel degelijk gevolgen hebben voor de Amerikanen. Sommigen spreken over een herstart van de koude oorlog. Daarnaast wordt het interessant om te zien in hoeverre Biden de politieagent van de wereld gaat spelen. China spreekt zich niet hard uit tegen de oorlog en Europa lijkt nog steeds niet in staat om zelf een vuist te kunnen maken. Met name omdat het militair gezien achter loopt op de rest. De kans dat geopolitieke spanningen oplopen lijkt zeer groot.

Olympische Spelen weinig lucratief voor China

Het evenement ligt niet ver achter ons, maar door alle andere gebeurtenissen zou je bijna vergeten dat in februari de 24^ste Olympische Winterspelen plaatsvonden in Peking. Voor Nederland werd het een redelijk succesvol toernooi: met 8 gouden, 5 zilveren en 4 bronzen medailles is ons land terug te vinden op de zesde plek.

Voor China zelf werd het op sportief vlak een prima toernooi, het Aziatische land vinden we terug op plek 3. Op economisch vlak scoorde China minder: de financiële opbrengst van de Spelen viel flink tegen.

Vanwege alle restricties omtrent de verspreiding van het coronavirus werden er geen openbare wedstrijdkaartjes verkocht. Ook de horeca, toerismesector en de hotelbranche liepen inkomsten mis door de afwezigheid van buitenlandse gasten.

Ook de boycot van meerdere landen hielp China niet om van de Olympische Spelen een financieel succes te maken. Vanwege China’s mensenrechtenschendingen was, net als in 2008, de oproep tot een boycot in aanloop naar de Winterspelen flink aangezwollen.

Hier betreft het vooral een boycot vanwege de Chinese behandeling van de Oeigoeren, een moslimminderheid uit het noordwesten van China die systematisch zouden worden opgesloten in ‘heropvoedingskampen’.

Naast een stukje prestige, worden Olympische Spelen vaak ook georganiseerd om op economisch vlak te kunnen profiteren. Er komen namelijk veel (tijdelijke) banen bij waardoor de werkloosheid (tijdelijk) daalt. Ook wordt de infrastructuur verbeterd waar de stad later nog profijt van heeft. Rio de Janeiro bouwde in aanloop naar de Spelen van 2016 bijvoorbeeld 15.000 nieuwe hotelkamers om toeristen te huisvesten.

Overschrijding van Chinees budget voor organiseren Spelen:

Bron: Financial Times.

Het organiseren van de Winterspelen kostte China miljarden euro’s meer dan aanvankelijk was gebudgetteerd en dat werd niet terugverdiend door kaartverkoop of door bezoekende toeristen.

Maar met het organiseren van de Spelen hoopte het land wel om een blijvende belangstelling te kweken voor skiën, curling, ijshockey en andere wintersporten die de consumentenuitgaven kunnen doen stijgen, vooral in het kille en economisch worstelende noordoosten van het land. Mocht dat lukken, dan profiteert het uiteindelijk toch nog.

Wat verwacht Semmie in maart

Het klinkt vreemd maar de inval van Rusland in Oekraïne geeft de beurs wat meer rust. Na de aanvankelijke paniekreactie van de inval, waarop vooral de Europese koersen daalden, vond er herstel plaats. Een groot deel van de koersdalingen was al verwacht en zodoende ingeprijsd.

Doordat de sancties bekend zijn kunnen grote beleggers rekening houden met de economische schade voor de verschillende gebieden. Zodoende weten ze ook meer wat ze kunnen verwachten. Wat natuurlijk wel belangrijk is, is dat het conflict niet verder escaleert en dat de grondstofprijzen op eenzelfde niveau blijven. Kijk je met een economische bril naar het conflict dan valt de economische impact, op de ingestelde sancties na, op de wereldeconomie mee. Beide landen zijn geen grote spelers op economisch vlak. Ook zijn er zeer weinig Russische bedrijven die opgenomen zijn in de duurzame beleggingsfondsen. Voor de lange termijn zou de economische impact mee moeten vallen.

Het is wel afwachten welke sancties er precies volgen en hoe Rusland daarop reageert. We weten inmiddels dat Poetin niet al zijn kaarten nog op de tafel heeft gelegd en dus is dat nog afwachten.

Maar dan is er natuurlijk ook nog de maatschappelijke impact. Met de invasie bracht Poetin weer oorlog naar het Europese continent en zorgde zo voor een nieuwe realiteit. Oorlog kan ook gewoon in Europa plaatsvinden.

Volgens de Franse president Emmanuel Macron is deze inval “een keerpunt in de Europese geschiedenis” en is deze invasie “de ergste aanval op de vrede en stabiliteit in Europa in decennia”. Hij waarschuwde dat de gevolgen ervan op onze levens “langdurend en groot” zullen zijn.

Alhoewel Rusland tot op heden weinig militair succes heeft geboekt, betekent dit niets voor de toekomst. Poetin heeft nog veel militaire kaarten om te spelen. Zo is inmiddels ook al bekend dat Belarus niet enkel als doorvoerland voor de Russische troepen fungeert, maar zelf ook actief deelneemt aan de oorlog.

We weten natuurlijk op het moment van schrijven niet wat er gaat gebeuren de aankomende tijd, we hopen alleen maar dat de gevolgen mee zullen vallen, allereerst natuurlijk voor Oekraïne en haar inwoners zelf.

Op beleggingsgebied houden we bij Semmie alles goed voor je in de gaten. Ondanks dat er nu daadwerkelijk oorlog is uitgebroken in Oost-Europa zien we (nog) geen reden tot grote structurele veranderingen voor de middellange termijn. Semmie’s portefeuilles zijn zo ingevuld om op de lange termijn een stabiel rendement te kunnen leveren op een duurzame manier.