Optimisme maakt plaats voor realisme

De boodschap van de centrale banken lijkt doorgedrongen te zijn op de beurs: de rentes blijven hoog en dus blijft het beursklimaat onzeker. Het optimisme dat in januari de overhand had, kreeg een vervolg in de eerste helft van februari. Maar door een mindere tweede helft kwamen de koersen over de gehele maand gezien amper van hun plek. Beleggers werden namelijk voorzichtiger.

Boodschap centrale banken is doorgedrongen bij beleggers

Het beleid van centrale banken bepaalt al geruime tijd de richting van de beurskoersen. En ook in februari waren vele ogen gericht op de beleidsmakers. Wat zouden ze dit keer beslissen?

In januari liepen beurskoersen hard op: de algemene verwachting was namelijk dat de inflatie snel zou dalen en dat centrale banken minder hard op de rem hoefden te trappen dan aanvankelijk werd gedacht. Daardoor zouden economieën kunnen blijven groeien en (beursgenoteerde) bedrijven kunnen profiteren. En hier werd al op voorgesorteerd op de beurs.

Maar een maand later lijkt de boodschap van de centrale banken doorgedrongen te zijn bij beleggers: rentes gaan pas dalen als de inflatie structureel daalt. En die hoge rente gaf stof tot nadenken. De gevolgen ervan sijpelen namelijk voor een langere periode door in de economische ontwikkelingen, al gaat dat wel met vertraging. Lenen is en blijft duurder waardoor consumenten en bedrijven minder zullen investeren. Dit maakt de kans op een recessie nog steeds reëel.

Een positieve ontwikkeling die een negatieve uitwerking heeft op het geheel is de sterke arbeidsmarkt, zowel in de Verenigde Staten – waar deze onverwachts groeide – als in Europa. Een sterke arbeidsmarkt is positief voor de economie, maar niet voor de beurs.

Wanneer het voor bedrijven lastig is om werknemers aan te trekken, gaan de lonen stijgen. Bedrijven moeten namelijk meer hun best doen om werknemers binnen te halen. Deze ontwikkeling houdt echter de kerninflatie hoog: om de extra kosten te dekken, verhogen bedrijven hun prijzen.

Het mag dus wel iets minder op economisch vlak gaan, vinden centrale banken. De voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, Jerome Powell, liet dan ook al weten dat ‘de centrale bank misschien meer renteverhogingen moet doorvoeren dan beleggers verwachten door een sterke arbeidsmarkt.’

Door de economie af te koelen wil de centrale bank de positie van werknemers afzwakken. Dit moet tot loonmatiging leiden en vervolgens de inflatie laten dalen.

De Europese Centrale Bank (ECB) kijkt op dezelfde manier tegen de economische situatie aan. De ECB gaf aan dat de inflatie nog steeds ‘veel te hoog is’ en dat ze niet verwacht dat er op korte termijn flinke verbetering zal zijn. De ECB kan dan ook momenteel beschouwd worden als de centrale bank die het hardst op de rem wil trappen om de economie af te koelen en de kerninflatie terug te dringen.

Dat de stijgende kerninflatie ten koste van alles ingedamd moet worden, is terug te zien in Engeland waar de economische situatie penibel is. Men kampt daar met een inflatie van 10,1%, maar in tegenstelling tot in de Verenigde Staten en de rest van Europa is er in Engeland sprake van een relatief slechte economie. Veel speelruimte heeft de Bank of England, die het rentebeleid bepaalt, dan ook niet. Maar wanneer er niet op tijd wordt ingegrepen, zal het land nog een lange tijd de negatieve gevolgen ervan ervaren.

Centrale banken blijven rentes verhogen

Voor beleggers is en blijft het dus nog lange tijd belangrijk wat centrale banken doen. Hun beleid blijft de stemming bepalen. In de vorige Marktupdate bespraken we dat de verwachtingen van beleggers en centrale banken flink uit elkaar lagen, dit gat is inmiddels voor een groot deel gedicht. Beleggers zien in wat de realiteit is: de positieve ontwikkeling van januari geeft geen zekerheid voor een positieve ontwikkeling voor de rest van het (beurs)jaar.

Eén jaar oorlog in Oekraïne: deze lessen hebben we geleerd

‘Een nieuwe realiteit’ noemden we onze Marktupdate van maart vorig jaar nadat Rusland Oekraïne binnen was gevallen. We spraken toen over sancties, de tegenstand van de Oekraïners, inflatie en energietekorten. En alle vier deze componenten spelen vandaag nog een belangrijke rol.

Voor beleggers is de oorlog langzaam maar zeker naar de achtergrond verdwenen. De initiële schok van de inval en de onzekerheid die deze met zich meebracht is men te boven gekomen. De schaal en aard van het conflict zijn duidelijk, waardoor met enige zekerheid in te schatten valt wat de gevolgen zijn voor het Europese continent. Waar de Europese beurzen één jaar na de inval dan ook de weg omhoog lijken te hebben gevonden, zien we al wel de gevolgen voor de Russische beurs: deze heeft het nog steeds lastig.

Ontwikkeling Russische en Europese beurs (procentueel in één jaar)

De initiële schok van de oorlog deed de belangrijkste Russische index, de Moex, met zo’n 33% dalen. Om een verdere daling te voorkomen, werd handel op de Russische beurs voor zo’n drie weken stilgelegd. Daarnaast probeerden de Russische autoriteiten met verschillende maatregelen, zoals het opkopen van aandelen en verboden verkoop van aandelen door buitenlandse beleggers, de koers op te krikken. Deze noodreparaties hebben amper geholpen. Ruim één jaar na de inval staat de Russische beurs nog steeds flink in de min.

Een harde les dus voor beleggers die in Rusland hebben geïnvesteerd. Maar ook buiten de beurs om hebben we veel geleerd. Dit zijn de belangrijkste lessen:

1. Van nijpende energietekorten is het (nog) niet gekomen

Voorlopig hebben we de eerste grote energietekorten kunnen opvangen. Door alternatieve energiebronnen aan te boren, en we te maken hadden met een zachte winter, hebben we niet te maken gehad met een energietekort.

Waar de gasprijzen aanvankelijk omhoogschoten, zijn deze inmiddels weer net zo hard gedaald. Maar het is nog te vroeg om de overwinning te claimen. Het lijkt erop dat we met de zachte winter voornamelijk tijd hebben gewonnen. Er is namelijk geen garantie dat we de volgende winter voldoende aanvoer hebben. Investeren in met name schone energie zal dan ook essentieel worden om een oplossing te vinden voor de lange termijn.

2. Ruslands economie minder slecht dan verwacht

Er werd een golf aan sancties opgelegd aan Rusland. Inmiddels heeft het tiende sanctiepakket vorm gekregen. De sancties blijven nodig om maximale (economische) druk uit te oefenen op Rusland, om de agressie in Oekraïne te beëindigen. Daarbij kondigden veel bedrijven aan om te vertrekken uit Rusland. Multinationals als Coca Cola, McDonald's, Ikea en Shell zijn uit Rusland vertrokken, maar uit data blijkt dat nog geen 9 procent van de in Rusland actieve bedrijven hun Russische activiteiten hebben afgestoten.

Rusland kan de sancties verteren en bedrijven blijven actief, waardoor Ruslands economie minder verslechterd is dan verwacht (of gehoopt) werd. Energie die normaal naar het westen ging, vindt op dit moment zijn weg naar Azië. En de Russische centrale bank heeft op monetair vlak alles onder controle weten te houden.

Toch lijkt er langzaam maar zeker zand in de Russische machine te komen. Overheidsuitgaven stegen namelijk met 59% en de inkomsten daalden met 35%. Al het geld wat verdient wordt met de export van energie wordt direct geïnvesteerd in militaire investeringen en er dreigt een tekort aan werkenden doordat een groot deel van de beroepsbevolking naar het front wordt gestuurd. Waar op korte termijn de economie sterk lijkt, ziet het er voor Rusland op de lange termijn dan ook somber uit. Een lichtpuntje voor de Russen is dat China voor een deel de investeringen en opbrengsten die eerder uit Europa kwam deels lijkt op te willen vangen. Maar deze Chinese steun wordt door de rest van de wereld met argusogen bekeken.

3. NAVO-landen trekken eensgezind op

Ten tijde van dat Trump president was, was het tussen de NAVO-landen nogal eens hommeles, maar met Biden aan het Amerikaanse roer, en met Rusland als gezamenlijk tegenstander, blijkt de NAVO toch eensgezinder te zijn dan aanvankelijk werd verwacht.

De NAVO-landen liggen namelijk op één lijn en plooien tussen landen worden snel gladgestreken. Dit bleek onder andere uit de snelle draai die veel Europese landen maakten op defensiegebied. Waar veel landen aanvankelijk geen 2% van het bbp wilden uitgeven om de defensies te versterken, zijn ze het daar nu unaniem over eens. De saamhorigheid die er nu tussen de landen is kan leiden tot verdere samenwerking op alle vlakken.

4. De oorlog kan nog lang duren

Het conflict kan nog lang duren. Waar Rusland op dit moment al begonnen lijkt te zijn met een nieuw offensief, wordt er verwacht dat ook Oekraïne dit op een later moment gaat starten. Maar voor beide partijen is er geen verwachting dat er op korte termijn een overwinning inzit. Beide landen vechten hard tegen hard waarbij er naast manschappen ook flink wat materieel verloren gaat. Deze ontwikkelingen kunnen de intensiteit van de oorlog snel doen teruglopen en het een lang en meeslepend conflict maken.

Voor beleggers spelen de ontwikkelingen rondom de oorlog een steeds minder belangrijke rol. De hoge energieprijzen die mede het gevolg zijn van de oorlog blijven voor de toekomst van Europa nog wel belangrijk. Veel consumenten én bedrijven blijven hier namelijk last van houden. Daarnaast zorgt de oorlog ook voor een verhoging van spanningen op geopolitiek gebied. Landen zijn defensiever geworden. Een duidelijke indicator hiervan is de recente ophef over de zogenaamde Chinese spinonageballonnen, waarbij de Verenigde Staten uiteindelijk met scherp de ballonnen uit de lucht schoot.

(Financiële) catastrofe in Turkije

De verwoestende aardebeving die Turkije en Syrië in de nacht van 6 februari plaatsvond, heeft aan meer dan 50.000 mensen het leven gekost. Naast dat de aardbeving voor enorm leed zorgde op menselijk vlak, zorgde deze er ook voor dat de druk op de Turkse financiële situatie alleen maar groter is geworden.

Het land en de inwoners ervan zuchtten al onder de waardedaling van de Turkse lira, de hoge inflatie en de onzekere financiële situatie, en daar komt nu een flinke beursdaling bij.

Als gevolg van de aardbeving werd namelijk besloten om de handel op de beurs van Istanbul voor ongeveer een week stil te leggen. Tot en met de ochtend van 8 februari verloor de Borsa Istanbul 100 Index al zo’n 16%. De beursuitbater besloot zelfs de transacties op de ochtend van 8 februari allemaal te annuleren. Een vergaande beslissing die vrijwel nooit is voorgekomen.

Turkse beurs presteerde goed ondanks financiële onzekerheid in het land

De recente daling is een hard gelag voor de lokale Turkse beleggers. De Turkse aandelenmarkt groeide in populariteit om de verliezen van de hoge inflatie te kunnen counteren, maar in 2023 was deze al de slechtst presterende ter wereld. En daar kwamen de gevolgen van de aardbeving nog bovenop. Desondanks is er een deel van de daling al goedgemaakt. Dit komt echter vooral door regeringsbeleid: zo betaalt men geen belasting meer op aandeleninkopen.

Echter niet alle beurskoersen daalden hard na de aardbeving. De koersen van bouwbedrijven en betonproducenten stegen flink: de aandelen van meerdere van deze bedrijven schoten met zo’n 20% omhoog.

Er is echter veel kritiek op de Turkse bouwsector. Bij een eerdere verwoestende aardbeving in 1999, waarbij zo’n 18.000 mensen omkwamen, bleek al dat veel bouwbedrijven het niet zo nauw namen met de kwaliteitsvoorschriften. Bijna 25 jaar later blijkt dat er weinig tot geen progressie is gemaakt. De Turkse president Erdogan wordt verweten dat hij de sector jarenlang gebruikt heeft om de economische cijfers omhoog te krikken. Vriendjespolitiek en verkiezingsretoriek hebben ervoor gezorgd dat de kwaliteit van Turkse gebouwen niet van het niveau is dat ze moeten zijn.

De nasleep van de aardbeving en de financiële uitdagingen waar het land mee te dealen heeft, zorgen ervoor dat het interessante verkiezingen worden op 14 mei: de dag dat Turkije naar de stembus mag. Door medeverantwoordelijk te zijn voor de omvang van de ramp lijkt Erdogan op politiek vlak uitgespeeld te zijn, maar de ramp biedt juist ook kansen voor hem: door daadkrachtig en sterk optreden lijkt hij weer wat van de verloren steun terug te winnen.

Een sterke economie is slecht nieuws voor de beurs: voorzichtigheid blijft geboden

Nadat beleggers het jaar enthousiast begonnen en het zonnig inzagen, is de realiteit weer teruggekeerd. Centrale bankiers hebben nogmaals aangegeven dat ze de ontwikkelingen binnen de economie scherp in de gaten houden voor het uitstippelen van hun beleid. Werkloosheid, loongroei en kerninflatie zullen daarbij belangrijke indicatoren zijn. En grote beleggers lijken die boodschap geaccepteerd te hebben: ze gaan voorzichtiger te werk.

Goed nieuws over de economie zal daarbij waarschijnlijk worden opgevat als slecht nieuws voor financiële markten. Toch zijn deze ontwikkelingen met name essentieel voor de korte- tot middellange termijn.

Voor de lange termijn zien de ontwikkelingen er rooskleuriger uit. Investeringen in alternatieve energiebronnen worden van alle kanten aangemoedigd. Daarnaast is het ook positief dat vele economieën sterk zijn en tegen een stootje kunnen. Waar de kans op een recessie nog steeds aanwezig is, lijken economieën robuust genoeg om met alle uitdagingen om te gaan.

Semmie en haar portefeuilles

Helaas kreeg de mooie start van februari geen vervolg en eindigden de portefeuilles meer of minder rond hetzelfde punt als dat ze de maand gestart waren. Westerse aandelenmarkten presteerden afgelopen maand relatief gezien het best, het waren vooral de opkomende markten die moesten inleveren. Door het onzekere rentebeleid moesten ook de obligatiefondsen een stapje terug doen. Desondanks staat er voor 2023 nog een mooie plus op de borden.