Psychologische valkuilen om als belegger voor te waken

Als beleggers denken we graag dat elke beleggingsbeslissing die we maken gebaseerd is op logica en discipline. Of het nu gaat om het in- of uitstappen of dat we onze beleggingen moeten aanhouden of niet. Helaas is dat niet altijd het geval. Onze hersenen zitten zo in elkaar dat we vaak aannames doen en keuzes maken die niet bewust zijn. We trappen in psychologische valkuilen.

Dit artikel in het kort:

• We maken per dag zo'n 35.000 beslissingen waarvan het overgrote merendeel onbewust is;
• Omdat we op de automatische piloot leven maken we gebruik van shortcuts om beslissingen te maken;
• Die beslissingen kunnen een gevaar vormen voor de keuzes die je maakt op beleggingsgebied.

Keuzestress

Uit onderzoek blijkt dat we gemiddeld zo’n 35.000 beslissingen per dag nemen. Vanaf het moment dat we opstaan tot het moment dat we in slaap vallen zijn dat er ongeveer 2.200 per uur. Nu is het wel zo dat het overgrote merendeel van de beslissingen die we maken onbewust is: slechts 0,26% van de beslissingen die we maken, maken we bewust. Ons brein zit gelukkig zo in elkaar dat we die onbewuste beslissingen kunnen maken op de automatische piloot. Zou dat niet gebeuren dan kost het ons simpelweg zoveel energie dat we zouden crashen.

Ons brein bevat daarvoor een automatisch (onbewust) systeem wat het leven voor ons bewuste denksysteem makkelijker maakt. Denk hierbij aan routines die ingesleten zijn: je staat op als je wakker wordt, je gaat naar de wc, je eet wanneer je honger hebt en wanneer je moe bent ga je slapen. Omdat je hebt geleerd wat je moet doen, doe je het na verloop van tijd automatisch. Maar ons automatische systeem is continu aan het bijleren en aan het evalueren. Het filtert daarbij informatie waarvan het denkt dat het relevant en belangrijk is en de rest wordt achterwege gelaten: er worden shortcuts gevormd. Dat is handig, want dan hoeven we niet bij elk nieuw probleem hard na te denken.

Het gevaar van onze denkpatronen

Maar er ligt ook een gevaar. Want die shortcuts spelen een belangrijke rol als we nieuwe informatie tot ons krijgen. Die nieuwe informatie proberen we te verwerken op basis van wat we al weten, en linken het daaraan. Een voorbeeld:

Je ziet 2 auto’s staan: een roze en een blauwe. Er staan bij die auto’s 2 personen: een man en een vrouw. Nu word je gevraagd om te raden welke auto van welke persoon is.

Er is een grote kans dat je automatisch ervan uitgaat dat de blauwe auto bij de man hoort en de roze auto bij de vrouw. Dat komt omdat we automatisch conclusies maken en aannames doen, zonder enige objectiviteit. Dit beïnvloedt ons iedere dag, dus ook als we aan het beleggen zijn.

Psychologie en beleggen

Vanuit de psychologie is veel onderzoek gedaan naar beleggers en subjectiviteit speelt een belangrijke rol bij het maken van keuzes. Zo weten we al dat angst en hebzucht grote tegenstanders zijn, dat overmoed ervoor zorgt dat we niet de beste beslissingen nemen en dat onze emoties – meer dan ons lief is – de overhand nemen.

Maar er zijn ook shortcuts, zoals we het eerder noemden, die gevolgen kunnen hebben voor de beslissingen die je neemt op beleggingsgebied. We leggen uit hoe het komt dat we altijd op zoek zijn naar bevestiging, dat recente informatie belangrijker wordt gevonden én dat we te veel naar de korte termijn kijken. Hoe deze valkuilen, in het Engels bias genoemd, je beleggingsgedrag beïnvloeden leggen we uit. Natuurlijk vertellen we ook hoe je kunt voorkomen dat je in die valkuilen trapt.

Op zoek naar bevestiging (de confirmation bias)

Confirmation bias verwijst naar de neiging van mensen om meer waarde te hechten aan informatie die past bij onze manier van denken. Gebeurtenissen en gegevens die de eigen mening bevestigen, worden belangrijker gevonden dan feiten die haaks staan op wat we zelf vinden: die worden genegeerd.

De confirmation bias zorgt ervoor dat beleggers meer aandacht besteden aan informatie die hun gedachtegoed bevestigt of het gewenste resultaat ondersteunt. Dit kan negatief uitpakken voor het toekomstige rendement. Ter illustratie: stel je bent 5 jaar geleden begonnen met beleggen en je hebt inmiddels een mooi rendement behaald omdat de beurzen het goed doen. Dan zal je eerder geneigd zijn om op zoek te gaan naar informatie die bevestigt dat de beurzen het ook de aankomende tijd goed blijven doen, maar signalen als overheden die financiële steun afbouwen of een afkoelende economie zal je eerder links laten liggen. Voorkom dat je in deze valkuil trapt door jezelf te voorzien van up-to-date informatie uit verschillende betrouwbare bronnen. Ook als die informatie haaks staat op de informatie die je beschikbaar hebt. De nieuwe informatie zorgt er namelijk voor dat je evenwichtiger keuzes gaat maken. En dat doet de beleggingskeuzes die je uiteindelijk maakt alleen maar goed.

Een goede eerste indruk achterlaten (de anchoring bias)

Een eerste indruk is goud waard. Dat denken we althans. Psychologen hebben ontdekt dat mensen de neiging hebben om te afhankelijk te zijn van het allereerste stuk informatie dat ze gepresenteerd krijgen, wat een flink impact heeft op de beslissing die ze uiteindelijk nemen. Dit wordt de anchoring bias genoemd.

Zo heeft beleggen in bitcoin de laatste tijd flink aan populariteit gewonnen. Vooral vanwege de vele succesverhalen die de ronde gingen. Heb je zelf interesse om erin te beleggen, en is het eerste wat je hierover leest een heel artikel met alle positieve punten waarom je je geld hierin zou moeten steken, dan ben je weer moeilijk van dit idee af te krijgen. Ondanks alle gevaren die dit met zich meebrengt. Dit is niet alleen het geval in de cryptowereld, denk ook aan specifieke aandelen die in korte termijn heel populair zijn geworden (bijvoorbeeld Tesla), of specifieke sectoren zoals de tech sector. Lees je daar positieve verhalen over en baseer je daar je mening op, dan is de anchoring bias in werking getreden.

Je trapt niet in deze valkuil door beleggingen te beoordelen op basis van hun relatieve waarde en te kijken naar het verleden én het toekomstplaatje. Dat iets nu populair is en goed presteert, betekent niet dat dat ook in de toekomst gaat gebeuren. Kies er daarom altijd voor om te beleggen met een duidelijke visie, zo doen we dat bij Semmie ook.

Focus op de korte termijn (recency bias)

De recency bias is een valkuil waarin we intrappen door de voorkeur te geven aan wat recente gebeurtenissen in plaats van wat er in het verleden is gebeurd. Zo zijn de beurzen de afgelopen maanden, sinds de coronadip in maart 2020, bijna alleen maar gestegen. Dit zorgt al tijden voor een hosannah-stemming omdat er mooie rendementen zijn behaald én dit nodigt uit om nog meer in te leggen.

Maar de kans op een correctie wordt met de dag groter, dan heeft het verleden ons geleerd. Denk bijvoorbeeld aan de tulpenmanie, of recenter, aan de internetzeepbel of de kredietcrisis. Toen bewogen financiële markten op dezelfde manier als nu. Er wordt daarom ook gesproken dat we ons momenteel weer in een enorme zeepbel bevinden. Alleen besteden we daar weinig aandacht aan, juist omdat het zo goed gaat.

Om ervoor te zorgen dat je je niet enkel door de korte termijn laat lijden, is het goed om alles in perspectief te zien. Kijk niet alleen naar het heden, maar ook naar het verleden. Zorg er daarbij voor dat je risico’s spreidt, want als je je alleen op de meest recente gebeurtenissen richt, neem je onnodig risico.

In het verleden behaalde resultaten….

Als het draait om het rendement bij beleggingen gebruiken we de disclaimer “in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst”, maar dat is zeker ook bij je denkgedrag het geval. Vanwege de vele beslissingen die we maken gaat een groot deel op de automatische piloot en gebruiken we shortcuts daar waar mogelijk. Dat maakt het leven makkelijker, maar pas op dat je daardoor geen rendement misloopt!