Iedere dag maken we tienduizenden beslissingen, bewust en onbewust. Hoewel we vaak het gevoel hebben dat er achter onze keuzes een rationeel beslissingsproces zit, is dat in de meeste gevallen niet zo. Iedereen heeft immers weleens een stuk taart gegeten terwijl hij eerder had besloten te gaan minderen met suiker. En iedereen heeft weleens een impulsaankoop gedaan waar hij later spijt van had.
In het kort:
- De psychologische valkuil time discounting heeft invloed op verschillende aspecten in je leven, waaronder je gezondheid en financiën, maar ook specifiek je beleggingsgedrag;
- Time discounting op het gebied van beleggen uit zich in mensen die niet starten, omdat ze onderwaarderen wat beleggen hen kan opleveren. Maar ook in beleggers die snelle rendementen nastreven en daarmee het risico lopen op aanzienlijke verliezen.
- Paradoxaal genoeg is tijd juist enorm waardevol voor beleggers. Hoe eerder je begint en hoe meer geduld je hebt, hoe groter je vermogen exponentieel kan groeien.
Wanneer we een beslissing maken, is de eerste stap om te kijken welke keuze het meest waardevol voor ons is. Bij het bepalen hoe waardevol een keuze is, speelt tijd een rol. Dat komt omdat ons brein onmiddellijke beloningen als waardevoller beschouwt dan beloningen waar we op moeten wachten: time discounting noemen we dat. En dat speelt ook een rol bij de beleggingskeuzes die we maken.
Wat is time discounting?
Time discounting, ook wel temporal discounting genoemd, is een psychologische valkuil die ervoor zorgt dat je prioriteit geeft aan directe beloningen ten opzichte van toekomstige beloningen – zelfs als deze toekomstige beloning rationeel gezien hoger of waardevoller is. Hoewel er geen exacte Nederlandse vertaling voor bestaat, is dit een veelbesproken thema in de gedrags- en neuro-economie.
Time discounting is een cognitieve ‘denkfout’ of redeneerfout. Bij dit soort denkfouten wordt er op een onlogische manier conclusies getrokken door ons brein, omdat deze erop is ingericht snel beslissingen te willen nemen. Er zijn bijna tweehonderd van deze denkfouten geïdentificeerd. De confirmation bias is bijvoorbeeld een bekende redeneerfout. Hierbij hechten we extra waarde aan informatie die aansluit bij ideeën die we al hebben, en negeren we informatie die hier niet op aansluit.
Bij de psychologische valkuil time discounting hebben we de neiging om beloningen te negeren als ze verder weg in de toekomst liggen en te overwaarderen als beloningen onmiddellijk zijn. Dat heeft invloed op verschillende aspecten in je leven, zoals je gezondheid en financiën, maar specifiek ook op jouw beleggingsgedrag.
Voorbeeld van time discounting
Het bekendste voorbeeld van time discounting is wellicht het onderzoek dat de Amerikaanse hoogleraar Walter Mischel deed in de jaren zestig en zeventig naar het gedrag van kinderen. Zijn ‘marshmallowtest’ is inmiddels ook veelvuldig op internet te vinden. In deze test wordt kinderen een enkele marshmallow gegeven. Tegelijkertijd wordt hen beloofd dat ze een tweede marshmallow krijgen wanneer ze wachten met het opeten van de eerste. Veel kinderen kiezen er dan toch voor om die eerste marshmallow op te eten. De onmiddellijke voldoening is hen meer waard dan de hogere toekomstige beloning.
Het is gemakkelijk dit af te wimpelen als kinderen zonder zelfdiscipline, maar hoewel zelfregulatie wel een rol speelt (net als dopamine-afgifte), is time discounting niet zo simpel als dat. Niet alleen kinderen trappen daarom in deze psychologische valkuil: verscheidene onderzoeken tonen aan dat ook volwassenen slachtoffer worden van time discounting. Wie de keuze krijgt tussen €100 nu en €105 volgend jaar, zal hoogstwaarschijnlijk voor de €100 nu kiezen.
Dat heeft onder andere te maken met risico: de €100 nu is gegarandeerd en het is afwachten of je de €105 daadwerkelijk volgend jaar krijgt. Maar ook instant gratification speelt een rol: de onmiddellijke voldoening weegt zwaarder dan de hogere toekomstige beloning. Hoewel we rationeel weten dat €105 meer is dan €100, kun je deze €100 direct uitgeven.
Deze psychologische valkuil kan bijvoorbeeld verklaren waarom mensen financiële planning op de lange termijn lastig vinden en financiële doelen op de korte termijn verkiezen boven doelen op de lange termijn. Het verklaart ook waarom mensen zich laten verleiden door gedrag dat instant gratification oplevert, maar negatieve gevolgen kan hebben op de lange termijn, zoals roken, gokken en ongezond eten.
Time discounting en beleggingsgedrag
Ook wanneer we specifiek inzoomen op beleggen, is time discounting veelal aanwezig. Denk hierbij aan mensen die niet starten, omdat ze liever een andere bestemming voor het geld kiezen, zoals een nieuwe auto. Maar denk ook aan beleggers die juist worden verleid door snelle rendementen of hypes rondom aandelen of cryptocurrency. Uit onderzoek onder Bitcoin-beleggers blijkt bijvoorbeeld dat beleggers met een korte termijn horizon vaker de voorkeur geven aan onmiddellijke beloningen, dan aan grotere maar uitgestelde beloningen. Zij streven naar onmiddellijke winst, maar lopen hierbij het risico aanzienlijke verliezen te verduren.
Bij Semmie zijn we van mening dat succesvol beleggen een lange adem vergt. Bewustwording rondom deze psychologische valkuil zorgt er dan ook voor dat je de focus verlegt van kortetermijnwinsten naar de langetermijngroei van je vermogen. We leggen uit hoe dat precies in zijn werking gaat.
Waarom ingaan tegen deze psychologische valkuil?
Tijd is geld, wordt ook weleens gezegd. Dankzij het rendement-op-rendement-effect, door Albert Einstein ook wel het achtste wereldwonder genoemd, is dit bij beleggen ook letterlijk het geval. Beleggingen hebben de potentie om exponentieel te groeien. Een aloude beurswijsheid is dan ook: ‘your time in the market is more important than timing the market’.
We kunnen ervan uitgaan dat beleggingen in de loop van de tijd meer waard worden, al weten we niet precies wanneer en is natuurlijk niets gegarandeerd. Wie de €100 nu als waardevoller beschouwt dan de €105 volgend jaar (wanneer je een rendement van 5% behaald) en er daarom niet voor kiest om te beleggen, vergeet hoe krachtig deze ontwikkeling kan zijn. Zeker als dit jaar-op-jaar het geval is.
Om de ontwikkeling duidelijker te maken, gaan we in onderstaand voorbeeld uit van een inleg van €100.000. Hoe langer je blijft beleggen, hoe sneller het bedrag in waarde kan toenemen.
| Jaar sinds start: | Bedrag bij 5% rendement per jaar: |
| 0 | €100.000 |
| 1 | €105.000 |
| 5 | €127.630 |
| 10 | €162.890 |
| 20 | €265.330 |
| 30 | €432.190 |
| 40 | €704.000 |
| 50 | €1.146.740 |
Let op: bovenstaande bedragen zijn indicatief.
Natuurlijk zijn bovenstaande cijfers indicatief. Mindere beursjaren zullen zich in werkelijkheid afwisselen met betere beursjaren, waardoor je bijvoorbeeld het ene jaar –3% rendement behaald, en het volgende jaar 10%.
Beleggen vergt een lange adem
Beleggen is een langetermijninvestering, waarbij de beloning (het positieve rendement) pas later wordt ontvangen. Daarom kan het leiden tot onrust bij hen die gevoeliger zijn voor time discounting wanneer het tegenzit op de beurs. Gelukkig zijn er ook een aantal dingen die je kunt doen om de negatieve gevolgen van time discounting op het gedrag te verminderen:
- Houd zicht op je langetermijndoelen: door verschillende rekeningen te openen voor verschillende beleggingsdoelen, is het eenvoudiger om je impulsen op de korte termijn te negeren. Je hebt je doelen immers helder voor ogen.
- Volg het beleggingsplan: iedere belegger bij Semmie krijgt automatisch een beleggingsplan bij het openen van een rekening. Dit dient als leidraad voor het bereiken van jouw financiële doelen. Vervolgens houdt de interactieve ‘Doelverwachting’ tool in je online omgeving bij of je op koers bent.
- Stel een automatische incasso in: door periodiek een bedrag in te leggen, of het nu €50, €500 of €2.500 is, zet je automatisch geld opzij zonder erover na te hoeven denken. Zodoende ben je ook minder geneigd om snel te kijken of je inleg al rendement heeft opgeleverd.
Alleen bewustwording van de psychologische valkuil kan net als bijvoorbeeld bij de confirmation bias al veel helpen. Wie de redeneerfouten van het universele brein kent, kan hier bewust tegenin gaan.
