De rentes stijgen: dat zorgt voor uitdagingen én het biedt kansen

Eerst het coronavirus, toen de hoge inflatie en de oorlog in Oekraïne en nu verhogen centrale banken snel de rentes... beurzen en beleggers krijgen maar weinig tijd om op adem te komen. Elk van deze gebeurtenissen heeft invloed op je beleggingen, maar de laatste in de rij, de stijgende rente, kan voor langere tijd het beursklimaat bepalen. We leggen graag uit hoe dat zit, welke uitdagingen dit met zich meebrengt en welke kansen het jou als belegger biedt.

Waarom de rentes nu stijgen

Rente is de vergoeding die wordt ontvangen voor het uitlenen van geld en die wordt betaald door degene die het geld leent. Zo ontvang je rente van de bank op je spaargeld, maar ontvang je ook rente als je belegt in obligaties.

De rente weerspiegelt de kosten van het lenen van geld en vormt een cruciaal onderdeel van het economisch systeem. In veel landen is er sprake van een basisrente (deze wordt ook wel refirente genoemd). De basisrente is het tarief waartegen de centrale bank van het land (of regio) aan andere (retail)banken leent. Als die rente bijvoorbeeld 0,05% bedraagt, dan kan ING of de Rabobank voor 0,05% rente geld lenen van de Europese Centrale Bank (ECB).

Een centrale bank verhoogt en verlaagt dit tarief als reactie op economische omstandigheden. Als de economie snel groeit of de inflatie te hoog is, kan de centrale bank de rente verhogen. Dit leidt er op zijn beurt vaak toe dat retailbanken de rentetarieven waartegen ze lenen verhogen, waardoor de kosten van leningen stijgen.

Als de rente stijgt wordt het duurder om te lenen. Daardoor denken mensen en bedrijven wel 2 keer voordat ze een lening afsluiten. Hierdoor is er minder geld beschikbaar om goederen te kopen en om te investeren waardoor de economie minder snel zal groeien (of zelfs zal krimpen).

Aan de andere kant, als de economie vertraagt, kan de centrale bank de basisrente verlagen. Op hun beurt kunnen retailbanken hun tarieven verlagen, waardoor het aantrekkelijker wordt om geld te lenen en uit te geven. Dit zal de economische groei doen versnellen.

Hieronder is de ontwikkeling te zien van de beleidsrente van de Amerikaanse centrale bank, de Fed. Na de kredietcrisis in 2008 en de coronacrisis in 2019 werden de rentes snel verlaagd om de economie te helpen. Nu staan er een aantal renteverhogingen op de planning om de hoge inflatie tegen te gaan.

De ontwikkeling van de rente wordt voor een groot deel bepaald door de ontwikkeling van de inflatie. Inflatie tast namelijk de koopkracht van geld aan zodat iemand die geld uitleent aan een ander een vergoeding zal wensen voor deze geldontwaarding. Wanneer de inflatie lange tijd hoog is, zoals nu het geval is, zal de rente moeten stijgen om de geldgever te compenseren voor deze stijgende inflatie.

De samenhang tussen inflatie en rente werkt ook andersom. Wanneer de rentes stijgen, wordt het duurder om geld te lenen waardoor mensen minder geld te besteden hebben. Doordat men minder uitgeeft wordt de economie afgeremd en de prijzen stijgen minder snel (of dalen zelfs). Wanneer de rente daalt krijg de economie weer een boost. Mensen en bedrijven kunnen goedkoper lenen en prijzen zullen daardoor weer stijgen. Het spel tussen rente en inflatie is er een die door centrale banken als de ECB veelvuldig wordt gespeeld. De rente werkt in dit geval als een gas- en rempedaal voor de economie.

De invloed van stijgende rente op aandelen

Wanneer centrale banken de refirente verhogen, heeft dit geen directe invloed op de aandelenmarkt. De enige directe impact is dat geld lenen bij centrale banken duurder wordt voor commerciële banken. Als particulier een lening afsluiten bij een commerciële bank zal daardoor ook duurder worden.

Maar zo spreiden de gevolgen van een renteverhoging zich wel als een olievlek uit. Want als commerciële banken hun tarieven om te lenen verhogen wordt het voor consumenten ook duurder om geld te lenen. Variabele hypotheekrentetarieven zullen omhoog gaan, maar ook de rente op rood staan. Wanneer voor consumenten de rente stijgt kunnen ze minder geld uitgeven en zullen ze minder snel een lening afsluiten. Wanneer er minder geld beschikbaar is wordt er natuurlijk ook minder gekocht. Daardoor nemen de inkomsten en winsten van bedrijven af.

Bedrijven worden dan ook niet alleen indirect beïnvloed (door een daling van de consumentenbestedingen). Ze worden ook rechtstreeks beïnvloed omdat ze ook geld lenen van banken om hun bedrijfsactiviteiten te runnen en verder te ontwikkelen. Wanneer de banken het lenen duurder maakt, lenen bedrijven mogelijk minder en betalen ze een hogere rente over hun leningen. Minder bedrijfsuitgaven kunnen de groei van een bedrijf vertragen: investeringen en uitbreidingsplannen gaan de koelkast in. Of het leidt zelfs tot bezuinigingen. Een hogere rente zorgt er daarnaast voor dat er een hogere prijs moet worden betaald voor een lening. Hogere kosten zorgen voor een daling van de winst, wat voor een beursgenoteerd bedrijf meestal de aandelenkoers negatief beïnvloedt.

Daalt de rente dan gaan consumenten meer uitgeven, omdat de lagere rentetarieven hen het gevoel geven dat ze het zich misschien eindelijk kunnen veroorloven om dat nieuwe huis te kopen of een andere grote uitgave te doen. Bedrijven zullen profiteren van de mogelijkheid om activiteiten, overnames en uitbreidingen tegen een goedkoper tarief te financieren, waardoor hun toekomstige inkomstenpotentieel toeneemt. Dit leidt op zijn beurt tot hogere aandelenkoersen.

De invloed van rente op obligaties

Een obligatie is simpel gezegd een lening. Dat kan een lening aan een land zijn – denk aan Nederlandse staatsobligaties, maar dat kan ook een lening aan een bedrijf zijn – een bedrijfsobligatie. Overheden en ondernemingen gebruiken het geld dat ze ophalen met het uitgeven van obligaties om te investeren: bijvoorbeeld in spoorwegen of in machines.

Als vergoeding voor de lening krijgt een obligatiehouder een rente, de zogeheten couponrente. Vaak wordt gedacht dat een stijgende rente een positief effect heeft op obligaties. Dit komt omdat de couponrente (de rente waar je recht op hebt wanneer je een obligatie koopt), ook meestijgt.

Maar er speelt meer. Want obligaties kunnen net als aandelen verhandeld worden. En daardoor kunnen ze in waarde stijgen en dalen. Dat is opmerkelijk aangezien de waarde van de lening al vast staat en je weet welke couponrente je ontvangt. Hoe kan de prijs dan toch schommelen?

Dat hangt namelijk af van de rente. Als de rente stijgt, dan daalt de koers van een obligatie en andersom. Dat wordt veroor­zaakt door het feit dat bij een stijgende rente er nieuwe obligaties op de markt komen die meer rendement (in de vorm van couponrente) opleveren.

Daarmee worden huidige obligaties, die dus eerder op een lagere rente zijn afgesloten, minder interessant: die koersen dalen.

Wat gebeurt er met mijn beleggingen nu de rente stijgt?

Als je je beleggingen recent hebt bekeken, dan zie je dat 2022 de financiële markten niet bepaald gunstig is gezind. Er is een hoop onzekerheid in de wereld en de hoge inflatie draagt daar bij aan.

Nu de rente stijgt, dalen de koersen. Aandelen- én obligatiekoersen. De winsten van vooral techbedrijven hebben geleden onder de stijgende rentes: techaandelen gelden vaak als zogenoemde groeiaandelen, waarbij de waardering gekoppeld is aan toekomstige winsten. Een hogere rente betekent relatief gezien minder winst en daardoor worden beleggers voorzichtiger.

Omdat in de huidige indices, zoals de Nederlandse AEX en de Amerikaanse S&P 500, techbedrijven een belangrijk aandeel hebben, hebben de koersdalingen van die techbedrijven een grote invloed op de algemene ontwikkeling van de indices: die dalen mee.

Ook techgigant Microsoft kan zich niet onttrekken aan het negatieve sentiment, terwijl het bedrijf zelf prima draait:

De uitdagingen voor dit jaar

De financiële markten zijn op dit moment erg onder de indruk van de rentes die snel oplopen. De stijging van de rente is opmerkelijk snel te noemen en dit heeft spelers op de financiële markten verrast. De vraag is wat de renteverhogingen betekenen voor de rest van dit jaar. Beleggers kijken altijd naar de toekomst en de uitdaging van het moment is dat die toekomst onzeker is. De partijen die het meeste invloed op de huidige financiële situatie kunnen uitvoeren zijn centrale banken. En die zitten in een spagaat.

Centrale banken kunnen de hoge inflatie afremmen door de rente te verhogen. Echter, de keerzijde is dat de economie wordt afgeremd. En de economieën in ontwikkelde markten zijn al aan het stagneren. Dus een (forse) verhoging van de rente betekent ongetwijfeld dat veel landen in een recessie terechtkomen. Aan de andere kant is er ook maar voor een deel ruimte om de rente te verhogen. Omdat de schuldenlasten wereldwijd enorm is opgelopen is het een belangrijke zaak dat de rente relatief laag blijft. In Europa kunnen de economisch minder sterke landen snel in de problemen raken omdat hun schuldenlast relatief hoog is.

Toch is er nog iets bijzonders aan de hand. Nieuwe lockdowns in China en de oorlog in Oekraïne hebben ervoor gezorgd dat problemen binnen de toeleveringsketens groter zijn geworden. Het is misschien al slim om nu al je kerst- en sinterklaasinkopen te doen zodat je zeker weet dat je alles op tijd binnen hebt, voor een fatsoenlijke prijs.

De levertijden zijn lang en producten zijn hierdoor fors duurder geworden. De vraag en het aanbod komen niet meer bij elkaar. Ook zijn verschillende landen al aan het hamsteren om de risico’s op tekorten te minimaliseren. Ook dat doet de prijzen opdrijven. Met een simpele renteverhoging los je dit probleem niet op. Centrale banken kunnen de rentes wel verhogen, maar kunnen daarmee het vraag en aanbodprobleem, wat een van de belangrijkste aanleidingen voor de hoge inflatie is, niet tegengaan.

Waar de kansen liggen

Het klinkt misschien gek, maar als je kijkt naar de lange termijn dan is de huidige situatie ook wel normaal, ondanks alle uitdagingen die we momenteel tegenkomen. Grote, professionele, beleggers handelen ook nu rationeel. De hogere rentes worden ingeprijsd en dat is normaal gedrag voor de markt. Beleggers kijken namelijk naar de toekomst. Hogere rentes zorgen voor lagere winstverwachtingen waardoor bedrijven waarschijnlijk ook minder waard worden. De daling van de aandelenkoersen loopt hierbij voor op de waardering van het bedrijf zelf.

Ook de obligatiemarkten kennen uitdagende tijden. Alhoewel huidige obligaties minder waard worden stijgen nieuwe obligaties wel in waarde. Omdat we bij Semmie vooral in kortlopende obligaties beleggen hopen we daar dan ook op termijn de vruchten van te plukken.

Kies je er zelf ook voor om rationeel te beleggen voor de lange termijn, dan is er ondanks de huidige daling van de koersen nog niet veel aan de hand. De financiële markten zijn druk bezig om de waardes van beleggingen goed in te schatten. Wanneer dat gebeurt is, en de rust is teruggekeerd, kunnen koersen weer verder stijgen.

In de tussentijd kun je profiteren van de huidige situatie door periodiek wat extra in te leggen. Als koersen dalen kun je voor hetzelfde geld meer beleggingen aankopen, stijgen de koersen dan kun je dus mooi wat extra rendement behalen. Door dit periodiek te doen spreid je het risico dat je loopt, je weet immers nooit hoe de beurzen zich verder ontwikkelen.

Bij Semmie blijven we zelf rustig in deze tijden van renteverhogingen. Uitdagingen voor de financiële markten zijn er altijd, maar met rust en vertrouwen kom je een heel eind.