Vergeet niet belastingvoordeel te benutten  -  Lees nu waarom

Wat kunnen beleggers leren van de tulpenmanie?

Door Thomas van der Lee op 9 april 2021, leestijd: 8 minuten

Tulpen zijn er niet alleen om van te genieten, ze leren ons ook een belangrijke les. Want een kleine 400 jaar geleden werden tulpenbollen in korte tijd zeer populaire investeringen en daarbij gigantisch veel waard: er ontstond een tulpenmanie. Met catastrofale afloop. Want zo snel als de prijzen van de bollen omhoogschoten, nog sneller gingen ze naar beneden. En met dat koersverloop worden sommige beleggingen van nu vergeleken. Leren we wel van het verleden?

In het kort:
  • De tulpenmanie van de zeventiende eeuw toont hoe snel de prijzen van bepaalde investeringen kunnen stijgen en dalen. Dit bleek 400 jaar geleden het geval te zijn, maar is ook vandaag de dag nog actueel;
  • De tulpenmanie, waarbij er een run ontstond op tulpenbollen, ontstond door groeiende populariteit, schaarste en speculatie, wat resulteerde in extreme prijsstijgingen;
  • De ontwikkelingen van vroeger kunnen hedendaagse beleggers een belangrijk les leren: wordt niet meegesleept door tijdelijke hypes en koersexplosies, maar kies  in plaats daarvan voor een goed doordachte strategie op basis van langetermijnbeleggingen.

De opkomst van de tulpenmanie

In de 17e eeuw ging het voortvarend met Nederland. Daarom wordt die eeuw ook wel ‘De Gouden Eeuw’ genoemd. De voorloper van Nederland zoals we het nu kennen, ‘De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden’, maakte een periode van bloei door in de handel, wetenschap en kunsten.

Ook draaide de economie op volle toeren. Het ging zo goed dat Nederland het hoogste inkomen per hoofd van de bevolking in de wereld had. Dit kwam vooral dankzij groeiende internationale handelsbelangen en een uitgebreid netwerk van handelsposten.

En om die rijkdom te verdedigen waren we goed beschermd. Je kunt het je nu niet meer voorstellen maar vroeger was het leger van Nederland (na Spanje) het grootste en meest geavanceerde van Europa.

De economische vooruitgang maakte veel mensen bijzonder welvarend en de groei naar luxegoederen explodeerde. De uit het Ottomaanse Rijk afkomstige tulp werd in de 16e eeuw geïntroduceerd in Europa en bleek een zeer populair verzamelobject te zijn. Rijken konden zich dankzij deze unieke bloem, die in allerlei verschillende kleuren en patronen beschikbaar kwamen, onderscheiden van het plebs.

Vragen om problemen

De groeiende populariteit van de bloem zorgde ervoor dat tulpenkwekers de vraag niet meer konden bijhouden. En zoals bij elk economisch goed het geval is: wanneer de vraag groter is dan het aanbod stijgt de prijs. Vooral als er sprake is van schaarste. De prijzen van met name de zeldzame exemplaren rezen dan ook de pan uit: tulpen met levendige kleuren en strepen van vlammen op de bloembladen waren het meest gewild.

Maar wat toen nog niet bekend was, was dat die vlammende kleur ontstond door een virusinfectie. Dat virus zorgde ervoor dat het onmogelijk werd om die tulp te kweken en de tulp snel stierf.

Ook het gebrek aan kennis werkte niet mee. Er werden honderden soorten tulpen gekweekt waarvan niet duidelijk was tot welk ras ze behoorden en hoe ze uit elkaar moesten worden gehouden. De oorsprong van specifieke zeldzaam gekweekte tulpen die zeer geliefd waren werd op die manier zo goed als onvindbaar.

Het begin van de bubbel

De alsmaar groeiende populariteit, zeldzaamheid en onvindbaarheid van sommige variaties betekende de ontwikkeling van een bubbel: de prijs van een tulpenbol begon de pan uit te rijzen. Als door een vliegwiel aangezwengeld steeg de prijs van populaire tulpenbollen in 1623 naar wel 1.000 gulden. Ter vergelijking: de gemiddelde Nederlander verdiende in dat jaar 150 gulden.

En de prijs bleef maar stijgen. Het verhaal gaat zelfs dat in het Noord-Hollandse Hoorn voor 3 tulpen een hele herberg is verkocht. In 1635 werden zelfs 40 tulpenbollen verkocht voor 100.000 gulden. Voor datzelfde geld kocht je ruim 3.000 vette varkens of 1.000 ton boter.

Maar het record staat op naam van de beroemdste tulpenbol: de legendarische Semper Augustus. Deze tulp, met rode vlammen op een wit blad, werd in Haarlem voor 6.000 gulden (de prijs van een grachtenpand) verkocht! Een snelle zoektocht via Funda wijst uit dat je daar momenteel toch minimaal één miljoen euro voor uit moet trekken.

Tijdens de hausse ontstond er ook de situatie dat speculanten (iemand die op korte termijn snel geld wil verdienen) hun kans roken. Om zelf te verdienen aan de gekte gingen ze tulpenbollen die nog in de grond zaten op papier doorverkopen. Tijdens illegale beurzen, die vaak in herbergen plaatsvonden, gingen de prijscontracten van hand tot hand. Telkens met meer winst. Zo ontstond er een situatie dat er enorm veel geld werd betaald voor een tulpenbol die niemand nog had gezien.

Prijs van tulpenbollencontracten 1636-1637:

Bron: Earl Thompson. Een gestandaardiseerde prijsindex voor tulpenbollencontracten, opgesteld door Earl Thompson. Thompson had geen prijsgegevens tussen 9 februari en 1 mei, dus de vorm van de daling is onbekend. Het is echter bekend dat de tulpenmarkt in februari abrupt is ingestort.

De bubbel spat uiteen

Zoals bij elke bubbel het geval is, was het bij de tulpengekte niet anders: de bubbel spatte uiteen. De prijsstijgingen waren niet te houden. Kopers bleken uiteindelijk niet in staat om de afgesproken prijzen te betalen. Omdat vele prijscontracten illegaal waren afgesloten hadden de handelaren een probleem. Zij bleven zitten met veel onverkoopbare tulpenbollen en torenhoge schulden.

Uiteindelijk greep de overheid in: om toch nog een vergoeding te krijgen waren kopers verplicht om 3,5% van de afgesproken prijs te betalen. Voor vele speculanten was zelfs dat te veel; waardoor persoonlijk faillissement en diepe armoede dreigde. Uiteindelijk werden de meeste afgesloten prijscontracten niet nagekomen en hoefde de kopers niets te betalen. Mede omdat de verkopers vaak ook niet konden voldoen aan hun leveringsplicht.

Na het uiteenspatten van de zeepbel in 1637 herstelde de prijzen zich in de jaren die volgden en keerde de rust langzaamaan weer terug.

Vergelijkbare situaties in onze tijd

Ondanks dat de tulpengekte de eerste grote gedocumenteerde bubbel is, wordt deze tegenwoordig niet meer als uniek beschouwd. In hetzelfde rijtje worden de internethype eind jaren ’90 en de kredietcrisis van 2008-2009 genoemd.

Momenteel wordt het hele spektakel rondom de virtuele munt Bitcoin vaak vergeleken met de situatie van ruim 400 jaar geleden. Een bestuurslid van de Europese Centrale Bank vergeleek de prijsstijging van de Bitcoin zelfs met die van de tulpenbollen. Zo is de waarde van de virtuele munt in één jaar al met ruim 500% gestegen. Daarbij waarschuwde hij ervoor dat “Beleggers bereid moeten zijn om hun volledige inleg te verliezen”.

Maar ook op de beurs zelf lijkt er in sommige gevallen sprake te zijn van een onhoudbare hausse. Daarvoor wordt de koers van het zeer populaire Tesla als voorbeeld genomen. Die koers steeg ook in één jaar met 500%. Tesla is daardoor op de beurs meer waard dan alle andere autoproducenten van de wereld samen, waarbij Elon Musk de rijkste man van de wereld werd. Opmerkelijk, want Tesla heeft sinds de oprichting in 2003 het afgelopen jaar voor het eerst winst gemaakt.

Maar ook recenter hebben we gezien dat speculatie van invloed kan zijn op de koers. Gevoed door sociale media werd in de eerste maanden van het jaar koersen van enkele onvruchtbare aandelen gekatapulteerd. De koers van het Amerikaanse GameStop (verkoper van videogames) en die van het aandeel AMC (de Amerikaanse equivalent van Pathé) vertienvoudigde in waarde in slechts 3 weken. Aan die tijdelijke koersstijgingen kwam trouwens snel een einde. Momenteel koersen die aandelen ver onder hun hoogste niveaus.

Wat kunnen beleggers van de tulpenmanie leren?

Beleggen draait om rendement maken. En wie rendement wil maken moet risico nemen. Maar daar zitten wel limieten aan natuurlijk. De gigantische prijsstijgingen die we gezien hebben tijdens de tulpengekte waren, als je er op terugkijkt, natuurlijk niet te verdedigen. Maar achteraf is altijd makkelijk praten en je zou denken dat we hiervan moeten hebben geleerd.

Maar ondanks het voorbeeld van de tulpengekte zijn er opnieuw bubbels geknapt. En wie weet zitten we nu ook wel in een Bitcoin-bubbel, is er sprake van een Tesla-bubbel of een algehele bubbel van de aandelenmarkten. Wie het weet mag het zeggen.

Dat is nu natuurlijk lastig in te schatten. Wat we wel weten is dat we zelf wegblijven bij de Bitcoin, niet in individuele aandelen als Tesla beleggen, en ons ook niet laten verleiden om snelle en onverantwoordelijke beslissingen te maken omdat we het gevoel hebben dat we de boot missen.

Noem ons stoïcijns maar we geloven in een goed doordachte strategie die gebaseerd is op een set van beleggingsovertuigingen. Zo negeren we tijdelijke hypes en koersexplosies. Bij Semmie geloven we in beleggen voor een langere termijn en beleggen we liever steady.

En om daaraan herinnert te worden aanschouwen we later deze maand het liefst de mooie tulpenvelden die ons land te bieden heeft door erlangs te rijden. Dan krijgen we meteen wat frisse lucht, want dat thuiswerken duurt ook nog wel even.